Μαθιου Κρόστον: Ελεύθεροι ή Ασφαλείς
[κλικ στα ακουστικά 🎧 για να ακούσεις το άρθρο]
(μετάφραση: Κωνσταντίνος Σύρμος)
- Αν θες την απόλυτη ασφάλεια, μπες στην φυλακή... Το μόνο πράγμα
που σου στερεί είναι η ελευθερία.
--Dwight D. Elsenhower
Το πρωί της 22ας Μαρτίου 2016, πραγματοποιήθηκαν τρεις τρομοκρατικές επιθέσεις στις Βρυξέλλες: δύο βόμβες εξερράγησαν στο αεροδρόμιο των Βρυξελλών, στο Ζάβεντεμ, και μια τρίτη στο σταθμό του μετρό Maalbeek, στο κέντρο της πόλης. Από τις επιθέσεις, έχασαν τη ζωή τους 32 άνθρωποι διαφόρων εθνικοτήτων ενώ άλλοι 300 άνθρωποι τραυματίστηκαν. Οι δράστες των επιθέσεων ανήκαν σε μια ομάδα τρομοκρατών, που είχε εμπλοκή και στις τρομοκρατικές επιθέσεις στο Παρίσι τον Νοέμβριο του 2015.
Και τώρα έχουμε να προσθέσουμε και τις Βρυξέλλες, σε μια λίστα που
μονίμως μεγαλώνει. Βρίσκονται πολλά ονόματα σε αυτήν την λίστα, πολλές πόλεις,
πολλές χώρες. Για κάποιους αυτή η λίστα μεγάλωσε ταχύτατα, από τότε που οι
μεγάλες δυνάμεις της διεθνούς κοινότητας κήρυξαν κι επισήμως «πόλεμο» εναντίον
τέτοιων εξτρεμισμών, με αποτέλεσμα τον θάνατο αθώων. Σε μεγάλο βαθμό μοιάζει
ειρωνικό και αδόκιμο.
Καθώς οι ηγέτες από όλο τον κόσμο έσπευσαν ένας-ένας, να εκφράσουν
τον αποτροπιασμό τους και έδωσαν τα ειλικρινή τους συλλυπητήρια στον κόσμο του
Βελγίου, μαζί με ένα συναίσθημα, που κατ' επανάληψη δηλώνεται: πρέπει όλοι, ενωμένοι, να πολεμήσουμε αυτήν την πρωτόγονη βαρβαρότητα. Καταλαβαίνω το
αίσθημα, και τον οργισμένο θυμό, που εδρεύει μέσα του βαθιά. Φοβάμαι όμως, πως
πρόκειται για ένα απραγματοποίητο όνειρο, για έναν λόγο που δεν συζητάμε
ανοιχτά. Πιο συγκεκριμένα: δεν μπορεί να υπάρξει πλήρης ασφάλεια εκεί που ήδη
υπάρχει πλήρης ελευθερία. Δεν είναι λόγω της έντασης, δεν είναι ζήτημα
λανθασμένης πολιτικής, δεν έχει να κάνει με την αποτυχία εκτέλεσης κατάλληλων
αντιποίνων. Είναι ένα αξίωμα: Αν θέλουμε ως κοινωνία να είμαστε ελεύθεροι, τότε
ποτέ δεν θα μπορέσουμε να είμαστε και ιδανικά ασφαλείς. Οι δύο συνθήκες, έρχονται σε αντίθεση η μία με την άλλη και αυτό είναι η βαθιά ειρωνεία, που όλοι
πρέπει να προσαρμοστούμε. Ακόμη μεγαλύτερη από το βάσανο της τρομοκρατίας, όσο ο
κόσμος κηρύσσει τον πόλεμο εναντίον της. Γιατί, όπως συμβαίνει με όλα τα
αξιώματα, δεν θα αντιστραφεί ποτέ.
Αυτή δεν είναι μια συνηθισμένη ανάλυση με γραφικές κοινοτοπίες,
από αυτές που συχνά διαβάζουμε και αναμφίβολα θα διαβάσουμε ξανά, στα μεθεόρτια
των Βρυξελλών, σχετικά με το πως η ελευθερία δεν είναι ελεύθερη, ή για το πως ο
άνθρωπος. που θα θελήσει να παραδώσει την ατομική του ελευθερία για να είναι
ασφαλής, δεν είναι άξιος ούτε ελευθερίας
ούτε ασφάλειας. Λέγοντας τα παραπάνω δεν κριτικάρω τους ανθρώπους του μοντέρνου
καιρού, αλλά κυρίως ομολογώ το τι πραγματικά σημαίνει δημοκρατική ελευθερία
στην κοινωνία. Ελευθερία κινήσεων, ελευθερία οργανώσεων, ελευθερία να ταξιδεύσεις,
ελευθερία των πιστεύω, ελευθερία της πληροφορίας, ελευθερία από την παράνομη
έρευνα και κατάσχεση, ελευθερία από άδικες διώξεις.
Αυτά τα ζητήματα τα
θεωρούμε τόσο βασικά, τόσο θεμελιωδώς ριζωμένα, στην ουσία των ελεύθερων
κοινωνιών μας, που ξεχνάμε πως κάθε τι πολύτιμο συνοδεύεται κι από βαρύτατες
συνέπειες. Η πιο σημαντική εκ των οποίων, είναι το γενικό μυστήριο και η μυστικότητα, με την οποία μπορούμε όλοι να ζήσουμε τις ζωές μας. Ακόμη και στον
υπέρ-τεχνολογικό 21ο αιώνα, όπου οι περισσότεροι από μας είμαστε είτε
συνδεδεμένοι στο διαδίκτυο, είτε μόλις αποσυνδεδεμένοι, Κι η κάθε μας κίνηση,
τοποθεσία και σκέψη, ενδεχομένως μεταδίδεται και αποκαλύπτεται σε έναν φίλο ακριβώς όπως και σε έναν άγνωστο. Είναι αξιοσημείωτο, το ότι ξεχνάμε πόσο εύκολο
είναι να ΜΗΝ γίνουμε αντιληπτοί καθόλου. Υπάρχει ένα παλιό Ρωσικό γνωμικό, που
μου αρέσει να λέω στους ανθρώπους: «αν γνώριζες πόσο λίγο σε σκέφτονται οι
άνθρωποι, δεν θα ανησυχούσες για το τι σκέφτονται οι άνθρωποι». Είναι μια
αφυπνιστική υπενθύμιση, του πόσο απίστευτα μικροί είμαστε, σε έναν κόσμο
δισεκατομμυρίων άλλων. Άσχετα από το πόσο ισχυροί πόσο διάσημοι ή αναγνωρίσιμοι
γινόμαστε στον δικό μας μικρόκοσμο, η πραγματικότητα για τους περισσότερους από
εμάς, είναι πως το 99% του κόσμου δεν μας ξέρει ούτε ενδιαφέρεται να μας μάθει.
Ποια είναι η σημασία αυτού και πως σχετίζεται με τις Βρυξέλλες; Είναι πολύ
απλό, επεξηγεί γιατί η ελεύθερη κοινωνία μας, δεν μπορεί να καταφέρει την πλήρη
ασφάλεια: ακριβώς λόγω της ελευθερίας που παρέχει και για το πως οι άνθρωποι μοιάζουν
απόμακροι ο ένας από τον άλλο.
Πολλοί άνθρωποι αγνοούν, ότι αρκετοί από τους τρομοκράτες που
έλαβαν μέρος στην επίθεση της 9/11 στις Ηνωμένες Πολιτείες, έμαθαν πως να
πιλοτάρουν τζάμπο τζετ, σε προσομοιωτές των διαφόρων ιδιωτικών σχολών για
χειριστές αεροσκαφών, που βρίσκονται στην Αμερικάνικη επαρχία. Ακόμη λιγότεροι
συνειδητοποιούν, πως αυτοί οι άντρες με τα ξενικά ονόματα και τα
σπαστά αγγλικά, επέμεναν ρητά και κατηγορηματικά προς τους εκπαιδευτές τους, να
δοθεί έμφαση, κυρίως στο πως να απογειώνονται και να πετούν. Χωρίς να δείχνουν το παραμικρό ενδιαφέρον, για να μάθουν την διαδικασία προσγείωσης.
Ένας οξυδερκής Αμερικανός, παρατηρώντας την σπάνια παραδοξότητα αυτής της
κατάστασης. έφτασε μέχρι και να καλέσει στο τοπικό γραφείο του FBI για να το αναφέρει.
Δυστυχώς, η σπάνια παραδοξότητα, ήταν τόσο σπάνια και παράδοξη και τόσο
ασυνήθιστη, που ο τοπικός πράκτορας δεν το θεώρησε τίποτα παραπάνω από μια
τυχαία παραξενιά, που κάποιος άνετα μπορεί να συναντήσει σε μια πραγματικά
ελεύθερη χώρα. Αυτή άλλωστε είναι η Αμερική, η χώρα που ο οποιοσδήποτε μπορεί ουσιαστικά, να κάνει οτιδήποτε θελήσει. Έτσι λοιπόν, η υπόθεση δεν ερευνήθηκε και σε
πολλούς σπάνιους και παράδοξους άντρες επετράπη να αποκτήσουν κάποιες παράξενες
δεξιότητες στην αεροπλοΐα, οι οποίες θα άλλαζαν κυριολεκτικά το γεωπολιτικό
τοπίο του 21ου αιώνα.
Το νόημα αυτής της μικρής ιστορίας, είναι να αναδείξει, πόσο
εύκολο είναι να παραμείνουμε απαρατήρητοι σε μια ελεύθερη κοινωνία, ακόμη κι
όταν κάνουμε πράγματα, που θα έπρεπε πολύ εύκολα να τραβήξουν την προσοχή. Τώρα
φανταστείτε τι μπορεί να συμβεί, αν προσπαθήσεις να μην τραβήξεις την προσοχή, και
ως φυσικό πρόσωπο και στον ψηφιακό κόσμο. Και κινηθείς υπογείως, με
πολλαπλές στρατηγικές και με στόχο κανείς να μην σε δει και κανείς να μην σε
ακούσει. Σε μια ελεύθερη κοινωνία, είναι εντυπωσιακό και τρομακτικό το πόσο
εύκολα μπορεί να γίνει. Και αυτός ο φρικιαστικός αλλά δίκαιος συνδυασμός, του
να είσαι ελεύθερος και να περνάς απαρατήρητος, είναι αυτό που έκανε το συμβάν
στις Βρυξέλλες να συμβεί. Όπως και εκείνο στο Σαν Μπερναντίνο και στο Παρίσι
και στην Νιγηρία και στην Κένυα και στην Μαδρίτη και στο Λονδίνο και στην Μόσχα
και στην Νέα Υόρκη και σε άλλες αμέτρητες πόλεις και χώρες, που οι περισσότεροι
από εμάς δεν γνωρίζουμε. Όντας τόσο απασχολημένοι στο να είμαστε ελεύθεροι, δεν
τους δίνουμε προσοχή.
Θυμηθείτε ότι μίλησα για «πλήρη ασφάλεια», γιατί αν υπάρχει κάτι
θετικό στο μαύρο σύννεφο της ανάλυσης αυτής, είναι ότι για κάθε Παρίσι και για
κάθε Νέα Υόρκη που θρηνήσαμε θύματα, υπάρχουν εκατοντάδες, χιλιάδες, δέκα
χιλιάδες Βρυξέλλες και Παρίσια και Νέες Υόρκες, που αποφεύχθηκαν οι επιθέσεις.
Για κάποιες από αυτές το μαθαίνουμε, για τις περισσότερες όχι. Αλλά ακόμη κι αν
το μαθαίναμε, αμφιβάλω αν αυτό θα ανακούφιζε, όλους όσους εγκλωβίστηκαν στις
επιπτώσεις του τρόμου τω επιθέσεων, του %1, που συνέβησαν. Γιατί αυτή, είναι η αληθινή, αποτρόπαια φύση της τρομοκρατίας στην σύγχρονη εποχή: η τεχνολογία μας, η
αστυνόμευση και οι ικανότητες των μυστικών υπηρεσιών, είναι τόσο ανεπτυγμένες
και επιμελείς, που πραγματικά αποτρέπουμε το 99% των πιθανών συμβάντων. Αποτρέπουμε εκείνους που θέλουν να μας βλάψουν για τις κοινωνίες μας, που
αδίκως τις κρίνουν ως διαβολικές, ανίερες και ανώμαλες. Αλλά η ένταση κι η
σοκαριστική ανασφάλεια εκείνου του μικροσκοπικού ποσοστού που απομένει, μας
κάνει να σκεφτούμε Μεγάλες Στρατηγικές και να απευθύνουμε παγκόσμια ενοποίηση
και συνεργασία, για να εξαλείψουμε και το τελευταίο 1%. Και αυτό εδώ, δυστυχώς, είναι το χειρότερο νέο: το 1% δεν θα εξαλειφθεί ποτέ. Αυτό δεν οφείλετε στην
ιδιοφυΐα των οργανωτών ή την επιδεξιότητα των εκτελεστών. Αυτό το μικροσκοπικό
1% επιτυγχάνει, γιατί ακριβώς ζούμε σε ελεύθερες κοινωνίες. Και κάθε κοινωνία
που φτάνει κοντά στην πλήρη ελευθερία, δεν μπορεί ποτέ να ελπίζει να φτάσει και
στην πλήρη ασφάλεια. Αυτή η ειρωνεία, μπορεί να είναι τραγική μα είναι και
μεγαλειώδης ταυτοχρόνως. Ελπίζω αυτό, να είναι κάτι που θα το θυμόμαστε κάθε φορά, μετά από τραγωδίες σαν εκείνη των Βρυξελλών.
____________
Ο Matthew Crosston Είναι Καθηγητής Πολιτικών Επιστημών, Διευθυντής του Προγγράμματος Σπουδών Διεθνείς Ασφαλείας και Πληροφοριών
