Μέγας Αλέξανδρος: Τιμωρός, κατακτητής, θεμελιωτής πολιτισμού
[κλικ στα ακουστικά 🎧 για να ακούσεις το άρθρο]
(απομαγνητοφώνηση/επιμέλεια: Κωνσταντίνος Σύρμος)
Η εποχή
ΗΡΚΟΣ: Στην Ελλάδα εκείνη την εποχή, έχουμε τις κλασσικές
δυνάμεις, Αθήνα και Σπάρτη, σε μία παρακμή. Στρατιωτική παρακμή και πολιτισμική, εν γένει παρακμή. Δεν βρισκόμαστε πια στην Αθήνα του Χρυσού Αιώνα. Και από την
άλλη μεριά, έχουμε την ανερχόμενη δύναμη της Μακεδονίας. Ανερχόμενη ως προς το
ότι έχει οργανώσει ένα στρατό αρκετά ισχυρό, στο πρότυπο της Θηβαϊκής φάλαγγας. Και με τον Φίλιππο βασιλιά, είναι μια ισχυρή δύναμη. Οι Μακεδόνες είναι
Δωριείς, αλλά είναι από τους τελευταίους
Δωριείς, δηλαδή έρχονται στο τέλος του ελληνικού πολιτισμού και αναδεικνύονται.
Επομένως, έχουμε να κάνουμε με μια παλιά δύναμη, την Αθήνα από την μια μεριά.
Η οποία είναι και μία αποικιοκρατική δύναμη την εποχή εκείνη, με αποικίες στην
Χαλκιδική και όχι μόνο. Πολλές αποικίες και οικονομικά ισχυρές. Από την άλλη
μεριά έχουμε μια αγροτική και ποιμενική κοινωνία, τους Μακεδόνες, χωρίς κάποια
ιδιαίτερη προσφορά στον πολιτισμό. Οι οποίοι ανεβαίνουν. Ανεβαίνουν όμως, εκτός
από στρατιωτικά και οικονομικά. Κι αποφασίζουν στην ουσία, ότι εδώ στην περιοχή
μας εμείς θα κάνουμε κουμάντο, δεν θα έχουμε τους Αθηναίους ανάμεσά μας. Κι
αρχίζει μία διαδικασία προς αυτήν την κατεύθυνση, η οποία ξεκινάει από τον
πατέρα του Αλέξανδρου, τον Φίλιππο. Οι Αθηναίοι από πλευράς τους, έχουν τον
περίφημο ρήτορα τον Δημοσθένη. Ο οποίος μιλάει με τους φιλιππικούς, μιλάει με τους ολυνθιακούς και προσπαθεί να
ξεσηκώσει τους συμπατριώτες του για να αντισταθούν σ’ αυτόν τον βάρβαρο, όπως
τον λέει. Αλλά λέγοντας βάρβαρος, βέβαια, δεν σημαίνει ότι δεν ήταν Έλληνας.
Βάρβαρος για τους Αθηναίους είναι κάθε ένας που δεν είναι Αθηναίος, ή το πολύ –
πολύ Πελοποννήσιος. Για τον Θουκυδίδη, είναι και οι Αιτωλοί βάρβαροι, είναι και
οι Ακαρνάνες, είναι κι οι Ηπειρώτες. Επομένως, έχουμε σύγκρουση δύο ισχυρών
δυνάμεων. Μία της Μακεδονίας, που είναι στην ανοδική πορεία και μίας της Αθηναϊκής, που είναι σε πτωτική πορεία. Αυτό είναι το περιβάλλον της εποχής.
ΣΤΑΝΤΗΣ: Το πλεονέκτημα το πολιτικό των Μακεδόνων, είναι ότι
έχουνε βασιλεία. Αυτό δηλαδή, που ήτανε το πιο παλιό στοιχείο, το πιο
συντηρητικό στοιχείο στην δικιά τους κοινωνία τους δίνει ένα πλεονέκτημα. Εκεί
που οι Αθηναίοι διαφωνούν και υπάρχουν κομματικές διαφορές και γίνεται χαμός με
τις διαφωνίες και τις αντιρρήσεις. Οι μεν ας πούμε, λένε να υποστηρίξουμε την Όλυνθο,
οι άλλοι, όχι ακόμα κτλ. Ο Φίλιππος είναι ένας που αποφασίζει. Στην Αθήνα δυστυχώς,
η δημοκρατία η Αθηναϊκή βρίσκεται πάντα ένα βήμα πιο πίσω από τον αποφασιστικό
έναν, τον Φίλιππο.
Ο Μέγας Αλέξανδρος
Ο πολύς ο κόσμος δεν γνωρίζει, ότι πριν από την μέγιστη
εκστρατεία, ο Μέγας Αλέξανδρος σε ηλικία 20 χρονών, κάνει μία τερατώδη προ-εκστρατεία. Η οποία ξεκινάει από τα όρια της κλασσικής Μακεδονίας και
φτάνει μέχρι τον Δούναβη. Είναι πάρα πολύ σημαντικό ότι επισκιάστηκε αυτή, όταν
βέβαια μετά έφτασε μέχρι την Ινδία. Αλλά αν το σκεφτούμε με τα μέτρα εκείνης
της εποχής, για πρώτη φορά στρατός ελληνικός φτάνει σε τέτοιο βόρειο σημείο.
Δηλαδή και ο Φίλιππος είχε κάνει εκστρατείες, όπως εναντίον των Γετών και των
Τριβαλλών και φυσικά τους είχε νικήσει. Αλλά μόλις εξαφανίζεται ο Φίλιππος
αυτοί ξανά-ξεσηκώνονται. Αστραπιαία λοιπόν ο Μέγας Αλέξανδρος, μόλις ανεβαίνει
στο θρόνο μετά από μόνο λίγους μήνες, αναγκάζεται να φύγει, να εκστρατεύσει.
Νικά πέντε-έξι λαούς και φτάνει με μία απολύτως βόρεια πορεία μέχρι τον
Δούναβη. Στην πορεία αυτή, όχι απλώς υποτάσσει καμιά δεκαριά λαούς, αλλά παίρνει
και στρατεύματα από αυτούς, τα οποία τον ακολουθούν μέχρι την Ινδία. Δηλαδή
έχουμε Αγριάνες σε συγκεκριμένα στρατιωτικά σώματα, που τους εντάσσει ανάλογα
με το πώς πολεμούσαν αυτοί στον τόπο τους και φτιάχνει ειδικό σώμα να τον
ακολουθεί στην Ανατολική εκστρατεία. Ο Αλέξανδρος, την στιγμή που φεύγει για
την Ανατολή, έχει ειρηνεύσει τα Βαλκάνια κι έχει εδραιώσει την δική του
κυριαρχία ως τον Δούναβη!
ΗΡΚΟΣ: Ο Αλέξανδρος ήταν ένα παιδί προικισμένο. Ένα παιδί με
βαθιά ελληνική παιδεία και ασφαλώς είχε νοτισθεί όλες τις αντιλήψεις των
Ελλήνων. Τις είχε πάρει δηλαδή για να τις προχωρήσει αυτός ο ίδιος. Ήταν ένας
άνθρωπος ο οποίος ήταν θαρραλέος, ήταν γενναίος, πίστευε στον εαυτό του πρώτα
απ’ όλα. Πήρε πάνω του το σταυρό, να χρησιμοποιήσουμε μία λέξη χριστιανική, του
μαρτυρίου των Ελλήνων. Δηλαδή να «αποκαταστήσει» την ταπεινωτική εκστρατεία του
Ξέρξη, που ανάγκασε τους Μακεδόνες προγόνους του να παραδεχθούν, ότι δεν
μπορούν να κάνουν τίποτε άλλο παρά να αφήσουν τα Περσικά στρατεύματα να
διελάσουν την Μακεδονία. Προσέφεραν «γη και ύδωρ» κι αυτό ήταν ένα στίγμα για
τον Αλέξανδρο. Ήθελε προσωπικά να εκδικηθεί, πρώτα η εκδίκηση. Ήταν ένας
ισχυρός άντρας και πέραν αυτού, πήρε πάνω του και την υπόθεση της Αθήνας, χωρίς
να του αναθέτει κάτι η Αθήνα, γιατί οι Αθηναίοι δεν είναι φιλομακεδόνες. Η
Αθήνα είναι ο Δημοσθένης και φυσικά, ο Δημοσθένης και κανένας άνθρωπος του,
εννοώ οι οπαδοί του, οι πραγματικοί δημοκράτες Αθηναίοι, δεν είχαν καμιά όρεξη
να έχουνε πληρεξούσιο τον Αλέξανδρο ή τον πατέρα του τον Φίλιππο. Το ζήτημα
είναι για κάποιον, πως ο ίδιος αυτοαξιολογείται. Τον Αλέξανδρο τον ενδιέφερε η
Αθήνα. Η γνώμη του γι’ αυτήν γίνεται φανερή λίγο μετά, όταν αναθέτει τις
Ασπίδες στον Παρθενώνα. Στέλνει να καρφωθούν οι Ασπίδες από το Γρανικό, η λεία
από την πρώτη του νίκη.
ΣΤΑΝΤΗΣ: Θα περίμενε κανείς να τις στείλει στην Πέλλα, ή θα
μπορούσε να τις στείλει στις Αιγές. Τις στέλνει στην Αθήνα, να καρφωθούν πάνω
στο, ουσιαστικά, βασικό οικοδόμημα της Αθήνας, τον Παρθενώνα και να έχει την
περίφημη εκείνη επιγραφή: «Ἀλέξανδρος Φιλίππου καὶ οἱ Ἕλληνες
πλὴν
Λακεδαιμονίων». Δεν ανέλαβε μόνο την υπόθεση της Αθήνας αλλά της Ελλάδας όλης,
γιατί όλη η Ελλάδα ενεπλάκη στα Μηδικά, άλλο αν η Αθήνα ήτανε πρόμαχος. Επίσης,
όλη η Ελλάδα ταλαιπωρούνταν και όλος ο ελληνικός κόσμος ευρύτερα και η Ιωνία
και τα νησιά, από την Περσική απειλή. Ο Πέρσης ναι μεν νικήθηκε αλλά δεν έκανε
πίσω έτσι ώστε να μην αποτελεί απειλή. Παρέμενε πάντοτε ένα πρότυπο για όλες
τις πόλεις της Ιωνίας. Δηλαδή της Μικρασιατικής ακτής. Διαρκώς επενέβαινε στις
πόλεις αυτές. Οι σατράπες οι Πέρσες επέβαλαν είτε αριστοκράτες, είτε τυράννους,
είτε ολιγαρχικούς και επομένως επενέβαιναν μέσα στα εσωτερικά των πόλεων αυτών.
Εμείς ως ναυτική δύναμη, είχαμε πιάσει πάντοτε όλες τις ακτές, αλλά ο Πέρσης
ήταν εκεί και δεν υποχωρούσε. Γι’ αυτό στήθηκε ολόκληρη η Αθηναϊκή συμμαχία, που
επικράτησε βεβαίως 100 χρόνια αλλά το θέμα ήταν ότι κάποιος, ουσιαστικά ο
Αλέξανδρος, αναλαμβάνει τον ρόλο του τιμωρού. Τώρα μπορεί κάποιος να ρωτήσει,
το ήξερε εκ των προτέρων ότι θα φτάσει στην Ινδία; Στο κάτω-κάτω τιμώρησε τον
κάθε Δαρείο, έχασε τον θρόνο του, του πήρε την πρωτεύουσα, τον καταδίωξε. Ως
την Ινδία τι νόημα είχε να φτάσει; Από ‘κει και πέρα τίθενται πολλά ερωτήματα
που δεν έχουν πάντα σαφείς απαντήσεις. Θα απαντήσω μόνο με την περίφημη φράση
του Ναπολέοντα, που όταν τον ρώτησαν αν ήξερε που θα πάει, απήντησε: «Όποιος ξέρει που θα πάει, δεν πηγαίνει ποτέ
μακριά». Επομένως, όχι, δεν ήξερε που θα πάει ο Μέγας Αλέξανδρος. Δεν έκανε
μια εκστρατεία -βλέποντας και κάνοντας- αλλά σίγουρα δεν μπορούσε να σκεφτεί
ότι θα σταματήσει στον Ύφασης ή στον Ινδό ποταμό.
Ο Αλέξανδρος ως Στρατηγός
ΗΡΚΟΣ: Ο Αλέξανδρος ήταν ένας ιδιοφυής στρατηγός και αυτό
μπορεί να αποδειχθεί. Αποδεικνύεται από τον τρόπο με τον οποίο έστηνε τον
στρατό, την διάταξη, την παράταξη της μάχης και πως ο ίδιος ήτανε στην πρώτη
γραμμή. Στο δεξί κέρας, στο ιππικό, στην πρώτη γραμμή. Με διάθεση να μην
υποχωρήσει, με απόφαση να μην υποχωρήσει. Μη θέλοντας να κάνει ποτέ κανένα
συμβιβασμό. Αυτό είναι το στρατιωτικό μέρος, πάμε στο άλλο, το ουσιαστικό. Ξεκινάει
και βγαίνει από τα σύνορα ας πούμε του ελληνισμού και μπαίνει στην Ιωνία. Εκεί, έχουμε παλαιές ελληνικές πόλεις της Ιωνίας, οι οποίες είναι υποτεταγμένες στους
Πέρσες μετά την αποτυχία της Ιωνικής επανάστασης. Άρα έχουν εγκατασταθεί ολιγαρχικά
καθεστώτα, φιλοπερσικά. Με ανθρώπους οι οποίοι έχουν σκυμμένο το κεφάλι
απέναντι στον Πέρση βασιλιά, μιλώντας με σημερινούς όρους. Οπότε ο Αλέξανδρος,
ενώ ο ίδιος είναι ένας βασιλιάς και είχε αντιπάλους τους Αθηναίους στην Ελλάδα,
ακολουθεί την εντελώς αντίστροφη πολιτική. Αλλά δεν είναι πολιτική με την στενή
έννοια, είναι ουσιαστική πολιτική. Στηρίζει δηλαδή τους αντί-Πέρσες,
αντί-ολιγαρχικούς δημοκρατικούς Έλληνες της Ιωνίας, ακριβώς γιατί αυτό είναι το
στοιχείο στο οποίο θα πατήσει το στήσιμο αυτού του κόσμου που πάει να φτιάξει.
Το πρώτο δείγμα γραφής της νέας αντίληψης του Αλεξάνδρου,
είναι ότι: Τέρμα ως εδώ, εγώ είμαι βασιλιάς των Ελλήνων κι οι Έλληνες είναι ένα
άλλο είδος λαού, δεν είναι δούλοι. Ο υπήκοος του Πέρση βασιλιά, ήταν είδος
κτήματος. Ιδιοκτησία του βασιλιά, δουλοπάροικος θα λέγαμε με την μεσαιωνική
ορολογία. Δίνει αυτό το δείγμα ως πρώτο και βέβαια μετά δίνει κι άλλα δείγματα,
όπως στην θρησκεία, στην ανοχή. Και θρησκευτική ελευθερία από την μία κι από
την άλλη, αργότερα, στην αναδιοργάνωση του στρατού παίρνει στρατιώτες από τις
χώρες τις οποίες κατακτά. Πριν απ’ αυτό, αφήνει ντόπιους σατράπες αξιωματούχους,
υψηλούς ή μεσαίους, στην θέση τους αν αυτοί είναι εντάξει και δείξουν υποταγή
στην δική του κυριαρχία. Άρα λοιπόν, για πρώτη φορά στην ιστορία της
αρχαιότητας έχουμε ένα δείγμα μιας κατάκτησης, που δεν είναι εθνική κατάκτηση,
δεν είναι ισοπέδωση.
ΣΤΑΝΤΗΣ: Οι Πέρσες όταν κατακτούσαν δεν έκαναν συνδιοίκηση.
Ο Μέγας Αλέξανδρος, όταν εντάσσει Ανατολικούς στο στρατό του, τους εντάσσει ως
σώμα και τους ενοποιεί με τον δικό του στρατό. Ξέρουμε δε, ότι είχε πάρα πολύ
μεγάλες αντιδράσεις από τους παλαιό-Έλληνες και παλαιό-μακεδόνες, που του
έλεγαν: Τι ‘ναι αυτοί εδώ και μας τους φέρνεις και τους βάζεις μέσα στον
οργανισμό του στρατού. Τις ίδιες αντιδράσεις είχε και για τους σατράπες
διοικητές, τους οποίους ενσωμάτωσε στην διοίκηση και μάλιστα υπάρχει η κλασσική
φράση του Αριστοτέλη, που λέγεται ότι τον συμβούλευε, ότι: «Να διακρίνεις σε Έλληνες και βάρβαρους» και ο Αλέξανδρος διαφώνησε
και είπε: «Θα διακρίνω σε άξιους και
ανάξιους». Παίρνει λοιπόν τον διοικητικό οργανισμό τον Ανατολικό και τον
ενώνει με τον Ελληνικό. Αυτό δεν ήταν κάτι το απλό ή που πέρασε εύκολα.
Αντέδρασαν έντονα οι στενόμυαλοι Μακεδόνες δίπλα του, οι οποίοι δεν ‘θέλαν να
βλέπουν ένα Πέρση, που τον είχαν για σκότωμα, τώρα να είναι ισόβαθμος στρατηγός
ή ισόβαθμος σατράπης. Αυτό όμως δείχνει ότι ο Μέγας Αλέξανδρος είχε άλλη
διάνοια έναντι αυτών των πραγμάτων, πολύ ευρύτερη από των συντρόφων με τους
οποίους πήγε στην εκστρατεία αυτή.
Οργάνωση
ΗΡΚΟΣ: Τα οικονομικά μέσα ξεκινώντας την εκστρατεία, ήταν
πάρα πολύ μικρά, πολύ πενιχρά. Είχε και χρέος κατά κάποιον τρόπο ο πατέρας του
και πέρα από αυτό, σε σχέση με τους περσικούς θησαυρούς, είναι σαν η σημερινή Ελλάδα
να τα βάλει με την Αμερική. Όταν ανακαλύφθηκαν τα θησαυροφυλάκια στα Σούσα των
Περσών, με τους τόσους χιλιάδες τόνους χρυσού θα μπορούσε να αγοράσει τον κόσμο
όλο ο Πέρσης βασιλιάς. Όμως ο Αλέξανδρος ξεκινά με 30.000 πεζούς και 5.000
ιππείς μονάχα, με πυξίδα το άγνωστο, τίποτε άλλο. Είχε εμπιστοσύνη στον εαυτό
του, δεν είχε προϋπολογίσει, γιατί αυτό προσπάθησαν να πουν πολλοί ιστορικοί.
Ήτανε σχέδιο; Μα ως ποιο βαθμό μπορεί να είναι σχέδιο, ως την Ιωνία έστω.
Χάρτες είχε;
ΣΤΑΝΤΗΣ: Θα πρέπει όμως να δεχτούμε, γιατί έχουμε τις
σχετικές μαρτυρίες, ότι ασχέτως όλων των αδυναμιών αυτών, ανταποκρίθηκε τρομερά
γρήγορα. Ξέρουμε δηλαδή ότι είχε μία πάρα πολύ οργανωμένη επιμελητεία του
στρατού, η οποία έπρεπε να φροντίζει ούτως ώστε αυτός ο στρατός, περνώντας από εδάφη άγνωστα εντελώς για τον
Έλληνα, να ανταποκρίνεται στην κάθε συνθήκη. Οι γνώσεις που είχε ο Έλληνας πάνω
στον χώρο της Περσικής αυτοκρατορίας, το πολύ-πολύ να φτάνανε για τον βασικό
δρόμο, την Βασίλεια οδό, μέχρι τα Σούσα. Από εκεί και πέρα, δεν είχε πατήσει
ποτέ Έλληνας το πόδι του πιο Ανατολικά. Η άνεση με την οποία κινείται, δείχνει
ότι πρέπει να είχε μία τρομερή οργάνωση. Ξέρουμε ότι υπήρχαν ημεροδρόμοι, οι
οποίοι προηγούνταν του στρατεύματος και κατέγραφαν: τροφή για ζώα, για
ανθρώπους, δυνατότητες σίτισης, δυνατότητες ύδρευσης, βουνά, πεδιάδες, εύφορα
και μη εδάφη και πόλεις και τι είχε η κάθε πόλη. Γύρναγαν πίσω, έδιναν τις
πληροφορίες και υπήρχε επεξεργασία ούτως ώστε να εκτελείτε γρήγορα το σχέδιο
της επόμενης μέρας και να προχωρούν. Φυσικά κατέγραφαν και τους εχθρούς. Αν
υπήρχαν στενά, οχυρά κι εχθρικές δυνάμεις. Ήταν σαν κατασκοπεία, πράγματα
πρωτόγνωρα για τον αρχαίο κόσμο. Πρωτόγνωροι ήταν και άλλοι τομείς του
στρατεύματος, όπως τα θέματα των πολιορκητικών μηχανών τα οποία έφτιαξε. Δηλαδή
ήταν ένα στράτευμα, που περίπου ήταν σαν ένα κινούμενο επιστημονικό επιτελείο.
Όχι μονάχα πολεμική μηχανή αλλά και επιστημονικό επιτελείο. Πως θα υπερνικηθούν
όλες αυτές οι δυσκολίες που θα έχει μία πολιορκία πόλης, η ανάβαση ενός βουνού,
το πέρασμα ενός ποταμού; Και να μην ξεχνάμε ότι σε καμία από όλες του τις
επιχειρήσεις δεν απέτυχε. Αυτό, κανείς άλλος στρατηγός παγκοσμίως δεν το έχει
πετύχει.
Το κληροδότημα του Μεγάλου Αλεξάνδρου
O
Μέγας
Αλέξανδρος, δούλεψε για όλα αυτά 10 χρόνια όλα κι όλα, αλλά οι υποθήκες του, οι
αντιλήψεις του, πέρασαν και κράτησαν επί 300 χρόνια τον ελληνιστικό κόσμο.
Δηλαδή οι τελευταίοι, σβήνουνε γύρω στο 80-100 μΧ. Τα τελευταία βασίλεια στην
Βακτριανή, που είναι ας πούμε στα σύνορα της Ινδίας, έχουν κρατήσει 400
χρόνια. Και κράτησαν με αυτόν τον τρόπο, με αυτούς τους άξονες διοίκησης. Της
κοινής συνδιοίκησης, της ελευθερίας θρησκεύματος, την ενοποίηση την διοικητική
και τον βασικό πυρήνα της πόλης, τον οποίο τον μεταφυτεύει ο Αλέξανδρος και τι
κάνει; Λένε ίδρυσε 70 πόλεις, αυτό λέει η παράδοση. Εγώ να είμαι πιο
μετριοπαθής και να μην ακολουθήσω τον Πλούταρχο με τις 70 πόλεις. Αλλά, να πούμε
ότι 15 με 20, είναι καλά τεκμηριωμένο ότι ίδρυσε. Η πόλη η ελληνική, είναι ένας ολόκληρος
κοινωνικός πυρήνας ο οποίος έχει ορισμένους θεσμούς και ορισμένες απαιτήσεις.
Έχει αυτοδιοίκηση, έχει μέσα γυμνάσιο, έχει θέατρο, έχει αγορά, έχει
συγκεκριμένο τρόπο διοίκησης. Τι κάνει λοιπόν ο Αλέξανδρος, όπου προχωράει, από
την Αλεξάνδρεια και μετά, την Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου, η οποία είναι και η
περιφημότερη βέβαια των αποικιών του, ιδρύει πόλεις. Μέσα στις πόλεις αυτές κατοικίζονται
και οι δικοί του και οι ξένοι και οι ντόπιοι και όποιος άλλος θέλει. Και οι
μισθοφόροι που έχει μαζί του και όποιους άλλους Έλληνες έχει, απ’ όποιο σημείο
της Ελλάδας. Όλοι είναι ελεύθεροι να μείνουν μέσα και να ξεκινήσει μια νέα ζωή.
Οι πόλεις δεν είναι μόνο φρούρια και στρατιωτικά οχυρά, στήνει
μια πόλη ολόκληρη, ανεξάρτητη, κανονική, με κανονική ελληνική ζωή. Δέχεται μέσα
εκεί και πολλές φορές συνοικίζει, όλους τους γύρω πληθυσμούς. Δεν θα είστε χωριάτες να καλλιεργείτε στην
λάσπη, θα ‘ρθείτε να ζήσετε στην πόλη που στήνουμε εμείς οι Έλληνες, που ζούμε
σε πόλεις. Με τους νόμους μας, με
τους θεσμούς μας, με τον αθλητισμό μας, με το θέατρό μας, με τους ελεγκτικούς
μηχανισμούς για την αγορά, για το λιμάνι, για το στρατό, για τους φόρους. Τους
κλείνει μέσα σαν σ’ ένα κύτταρο ελληνισμού, δεν χρειάζονται πολλά κύτταρα για
να βγάλουμε το dna. Ένα
έχει μέσα το ελληνικό αυτό dna, που
το αφήνει άφοβα να συμμιγή με το ανατολικό.
Κάποιος άλλος θα φοβόταν, θα έφτιαχνε μία στρατιωτική
αγγλική αποικία. Με Άγγλους αξιωματικούς. Φέρνω παράδειγμα την Αγγλία σε όλη
της την αυτοκρατορία, που ήταν ας πούμε κάτι το σύγχρονο και ό,τι πιο κοντά σε
εκείνο. Αλλά ο Άγγλος δεν τόλμησε ποτέ να αφήσει τον Ινδό μαζί του, να παίζουν
μαζί στην ίδια πόλη. Εμείς είμαστε οι κυρίαρχοι κι εσύ το πολύ-πολύ γυαλίζεις
παπούτσια. Ο Μέγας Αλέξανδρος δεν έκανε αυτό. Άνοιξε τις πόλεις, έχουμε
αρχαιολογικές αποδείξεις ότι οι πόλεις ήταν ανοιχτές, ότι ο πληθυσμός ήτανε
μεικτός και ότι συλλειτούργησαν. Υπήρχε ναός για τον άλλον, ναός για τον Έλληνα
και επί του ίσου. Θέατρο στην ελληνική γλώσσα που θα έρθει και ο ανατολικός, θα
είναι φυσικά ο δικός μας ο Ευριπίδης. Αυτά είναι πλέον αποδεδειγμένα
αρχαιολογικά. Δίπλα-δίπλα αξιωματούχοι, ένας με περσικό όνομα κι ένας με
ελληνικό και ήλεγχαν το ίδιο προϊόν. Αυτοί οι άνθρωποι συνεργάστηκαν, συνέζησαν
στην ίδια πόλη μέσα. Αυτό λοιπόν το κύτταρο λειτούργησε. Λειτούργησε αρχιτεκτονικά. Λειτούργησε στην τέχνη, γιατί προσέλαβαν επιρροές όπως και επηρέασαν
την Ανατολική τέχνη. Στους δρόμους, στην αγορά στα λιμάνια, παντού θα υπήρξε
ένας νέος τρόπος ζωής που περιέλαβε τους πάντες. Έχουμε στο Άι Χανούμ, που
είναι μία πόλη ελληνιστική στα σύνορα του Τατζικιστάν με το Αφγανιστάν, μια επιγραφή
στο κέντρο του γυμνασίου, που ο Κλέαρχος έχει μεταφέρει τα ρητά των επτά σοφών
από τους Δελφούς. Τα έχει χαράξει για να διαβάζουν οι νέοι στο γυμνάσιο ποια
είναι τα ρητά που ενέπνευσαν τον ελληνικό πολιτισμό.
ΗΡΚΟΣ: Αυτό που δεν είναι αυτονόητο, έστω για κάποιον
άνθρωπο μεσομορφωμένο, είναι πως όταν λέμε «στήνει πόλη» κάποιος θα σκεφτεί: ε,
ωραία, είχαν οι Πέρσες πόλεις, στήσανε και οι Έλληνες πόλεις. Οι Πέρσες δεν
είχαν πόλεις, ούτε οι ανατολικοί. Οι
πόλεις είναι ελληνικό δημιούργημα. Οι απλοί άνθρωποι, οι ανατολικοί,
κατοικούσαν σε σπίτια. Το να βάλουμε ένα σπίτι δίπλα στο άλλο δεν συνιστά πόλη.
Η πόλη, για τον αρχαίο Έλληνα, προϋποθέτει συγκεκριμένη πολεοδομία, το
λεγόμενο: Ιπποδάμειο πολεοδομικό σύστημα. Δηλαδή να είναι κάθετοι και
οριζόντιοι οι δρόμοι, με ορθογώνια ρυμοτομία για να αερίζονται οι δρόμοι, να
είναι υγιεινή η διαμονή στην πόλη. Στο κέντρο της πόλης να υπάρχει κάτι
συγκεκριμένο, μία πλατεία, ένα θέατρο κάπου, ένα ωδείο. Να υπάρχουν γυμνάσια,
οργανισμοί, θεσμοί, να μαζεύονται οι άνθρωποι να μιλάνε, να μπορούν να μιλάνε,
να έχουν δικαίωμα να μιλάνε, έχει τεράστια σημασία αυτό. Αυτή η αντίληψη που
υπάρχει για την πολιτική ζωή, που έχει διαμορφωθεί από τον αρχαίο ελληνικό
πολιτισμό, είναι κάτι το καινούριο, δεν υπάρχει στην Ανατολή. Στην Ανατολή είναι
ο μονάρχης και ο κόσμος υπακούει στον μονάρχη. Για να ζήσει θα πρέπει να έχει
σκυμμένο το κεφάλι στον μονάρχη. Αυτό το πράγμα σπάει, δεν έχει σημασία αν
είναι βασιλεία το τυπικό πολίτευμα, είναι βασιλεία, αλλά η βασιλεία στην Ελλάδα
δεν είχε καμία σχέση με την ανατολική, ούτε με την βαβυλωνιακή, ούτε με την
περσική, ούτε με την αιγυπτιακή.
Η γλώσσα
ΗΡΚΟΣ: Ο Μέγας Αλέξανδρος άφησε πολιτισμό. Άφησε και μία
γλώσσα, παγκόσμια παρακαταθήκη πολιτισμού και επικοινωνίας Όχι μόνο γράφονται σε
αυτήν την γλώσσα συγγράμματα και έργα λογοτεχνικά και στοχασμού άλλων λαών,
Εβραίων, Σύρων, μεταφράζεται η παλαιά διαθήκη, γράφεται η καινή διαθήκη.
Γίνεται επιπλέον η βασική γλώσσα επικοινωνίας. Για παράδειγμα, ο πρώτος
βουδιστής βασιλιάς, ο οποίος διαδίδει τον βουδισμό περί το 250 πΧ. ο Ασόκα,
εκδίδει κάποια διατάγματα για να προσελκύσει τους ανθρώπους σε αυτή τη νέα
θρησκεία. Τα διατάγματα είναι ή δίγλωσσα ή τρίγλωσσα. Η μία από αυτές τις γλώσσες
είναι η ελληνική. Έχουν σωθεί κι έχουν μεταφραστεί αυτά τα διατάγματα. Ούτε
λίγο ούτε πολύ δηλαδή, ένας Ινδός βασιλιάς απευθυνόμενος είτε σε Ινδούς, είτε
σε Πέρσες, είτε σε Bακτρίους, γράφει και στα ελληνικά. Αντιλαμβανόμαστε τι
σημαίνει αυτό;
Ο τάφος του Μεγάλου Αλεξάνδρου
ΗΡΚΟΣ: Αν βρισκόταν ποτέ ο τάφος του Μέγα Αλέξανδρου, θα
βρισκόταν στην Αλεξάνδρεια. Ούτε στην όαση Σίβα, ούτε στην Αμφίπολη ή κάπου
αλλού. Διότι οι πηγές παραδίδουν ότι έχει ταφεί στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου.
ΣΤΑΝΤΗΣ: Για το αστείο του πράγματος. Το 1960, ένα παιδί
καφενείου, έπεισε τις Αιγυπτιακές αρχές να αρχίσουν να σκάβουν σε μία κεντρική
πλατεία της Αλεξάνδρειας, γιατί είχε δει όραμα ότι εκεί από κάτω είναι ο Μέγας
Αλέξανδρος σε ένα κρυστάλλινο φέρετρο.
Έχοντας πάρα πολύ ισχυρές και ακλόνητες μαρτυρίες ιστορικών,
ότι ο τάφος με την σωρό του Μεγάλου Αλεξάνδρου ήταν σε κεντρικό σημείο της Αλεξάνδρειας.
Ξέρουμε επίσης ότι λεηλατήθηκε πολλές φορές. Ήδη επί Πτολεμαίων, ανοίξαν τον
τάφο για χρήματα, αλλάξαν την χρυσή λάρνακα με κρυστάλλινη. Ξέρουμε ότι μετά,
λεηλατείται ξανά ο τάφος ενώ τον έχουν επισκεφτεί πάρα πολλοί σημαντικοί
αυτοκράτορες. Ξεκινάμε με τον Ιούλιο Καίσαρα, με τον Αύγουστο, ο οποίος σπάει
και την μύτη καταλάθος της σωρού όπως την προσκυνάει. Επίσης ο Σεπτίμιος
Σεβήρος, ο οποίος φυλάσσει λέει τον τάφο για να μην τον πλησιάζουν -άρα ακόμα
υπάρχει σαν μνημείο. Ο Καρακάλλας, ο οποίος πίστευε ο ίδιος ότι είναι
μετενσάρκωση του Μεγάλου Αλεξάνδρου και φόρεσε λέει δαχτυλίδια δικά του στη
σωρό.
Έκτοτε αρχίζει το μνημείο να εξαφανίζεται γιατί έχουμε
μαρτυρία, ότι ο Ιωάννης ο Χρυσόστομος, σε λόγο του προς τους Αλεξανδρείς, τους λέει:
«Ο Χριστός, ο δικός μας πατέρας, από όταν
πέθανε όλο πιο δοξασμένος είναι. Ο δικός σας ο Μέγας Αλέξανδρος, μπορεί κάποιος
να μου δείξει τον τάφο του;» Ο τάφος λοιπόν είχε εξαφανιστεί πια και κανείς
απ’ τους ακροατές δεν θα μπορούσε, τον 3ο ή τον 4ο αιώνα
μετά Χριστών, να πει που ήταν ο τάφος. Ακόμη κι αν το βρούμε, είναι πολύ
δυστυχές ότι μπορεί να μην καταλάβουμε ότι είναι ο τάφος του Μεγάλου Αλεξάνδρου.
_________________
Από την εκπομπή της ΕΡΤ: «ΣΤΑ ΑΚΡΑ».
Παρουσίαση: Βίκυ Φλέσσα
Με τους Ήρκο και Στάντη Αποστολίδη(Δικαιώματα: ΕΡΤ Α.Ε.)
