Article in Εnglish Here
Μ.Μ.Ε: Πως οι Ειδήσεις σου Λένε Ψέματα
[κλικ στα ακουστικά 🎧 για να ακούσεις το άρθρο]
(απομαγνητοφώνηση/μετάφραση: Κωνσταντίνος Σύρμος)
Τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης χρησιμοποιούν
καθημερινά τα πιο ύπουλα κόλπα για να υπονομεύσουν την αλήθεια και αυτός είναι
ο τρόπος που το κάνουν:
Η δύναμη του μοντάζ μπορεί να επηρεάσει -ακόμη και να αλλάξει- την γνώμη του θεατή. Αυτή η διαδικασία είναι γνωστή ως «Το φαινόμενο του Kuleshov». Ο Σοβιετικός σκηνοθέτης Lev Kuleshov, το
1918, επεξεργάστηκε ένα φιλμ μικρού μήκους, που περιείχε το κοντινό πλάνο ενός ανέκφραστου προσώπου. Το πρόσωπο αυτό, ανήκε στο Τσαρικό είδωλο, του βωβού κινηματογράφου Ivan
Mosjoukine, το οποίο εναλλασσόταν διαδοχικά με διάφορα άλλα πλάνα (ένα πιάτο σούπας,
ένα κορίτσι σε ένα φέρετρο, μία γυναίκα σε ένα ντιβάνι). Το φιλμ προβλήθηκε στο
κοινό, το οποίο πίστεψε πως η έκφραση στο πρόσωπο του Mosjoukine, άλλαζε κάθε
φορά που εμφανιζόταν ανάλογα με το αν «κοιτούσε» το πιάτο με την
σούπα, το κορίτσι στο φέρετρο ή την γυναίκα στο ντιβάνι. Εκφράζοντας
αντιστοίχως πείνα, θλίψη ή επιθυμία. Το πλάνο του Mosjoukine στην
πραγματικότητα ήταν το ίδιο κάθε φορά. Το κοινό παραληρούσε για την
ερμηνεία, για την βαριά στοχαστικότητα της διάθεσής του στην θέαση της ξεχασμένης σούπας. Τους άγγιξε και τους συγκίνησε η βαθιά θλίψη με την οποία κοιτούσε το
νεκρό παιδί και υπογράμμισαν την λατρεία στο βλέμμα του για την γυναίκα. Δεν
κατάλαβε κανείς, πως και στις τρεις περιπτώσεις χρησιμοποιήθηκε το ίδιο
πλάνο του Mosjoukine.
Ο Kuleshov έκανε αυτό το πείραμα για να
δείξει, ότι η προσεχτική συρραφή εντελώς διαφορετικών κομματιών από πλάνα
και εικόνες, μπορεί να μεταβάλει σημαντικά την συναισθηματική αντίδραση του
θεατή. Αυτή η απλή αλλά πανίσχυρη τεχνική, έχει χρησιμοποιηθεί σε προπαγάνδες
για την διεξαγωγή πολέμων, για την νίκη πολέμων, για την εξάπλωση τυραννίας και
την ύπνωση των ανθρώπων. Έχει χρησιμοποιηθεί στις σπουδαιότερες ταινίες για να
προκαλέσει στο κοινό τρανταχτό γέλιο, γοερό κλάμα και παράλογο φόβο.
Υπάρχει όμως μία δύναμη στον σύγχρονο
κόσμο μας, η οποία διαθέτει το επιτήδειο χέρι, την γλοιώδη δεξιότητα και την πιο
πανούργα ικανότητα να αναδιαμορφώνει την πληροφορία, να επηρεάζει τα έθνη, να
αλλάζει την αφήγηση και να αναπαραγάγει μαζική απέχθεια. Μιλάμε για τα Μέσα
Μαζικής Ενημέρωσης. Η ικανότητα του έντυπου τύπου, των ειδήσεων στην τηλεόραση
και των συνεχώς αυξανόμενων ψηφιακών μέσων, να παίρνουν την αλήθεια και να την
διαστρεβλώνουν, ευθυγραμμίζοντάς την με την δική τους ιδεολογική ατζέντα, βαδίζοντας προσεχτικά πάνω στα λεπτά νομικά όρια καθώς το πράττουν, είναι
απαράμιλλη.
Πως το κάνουν
Οι κύριοι ειδησεογραφικοί γίγαντες, δεν
μας λένε πάντοτε με τον πιο αυθεντικό και ενημερωτικό τρόπο το τι συμβαίνει.
Αυτό μπορεί μεν να το υποπτευόμαστε, αλλά ποτέ δεν είμαστε σίγουροι για το πως
και το γιατί. Αυτό, γίνεται, γιατί οι τεχνικές που χρησιμοποιούν για να
υπονομεύουν την αλήθεια, είναι καθοριστικά ύπουλες. Απαιτείται -και σε ορισμένες
χώρες επιβάλλεται δια νόμου- να είναι ύπουλες.
Τα ΜΜΕ λατρεύουν τις στατιστικές, όχι
γιατί οι στατιστικές προσφέρουν απόλυτες, εμπειρικά βιωμένες αλήθειες σε μία συνοπτική
και κατανοητή μορφή, αλλά ακριβώς για τους αντίθετους λόγους. Τα ΜΜΕ λατρεύουν
τις στατιστικές, γιατί πολύ εύκολα μπορούν να ρυθμιστούν και να υποστηρίξουν την
αφήγηση της όποιας ιστορίας θέλουν να πουν. Το 2005, η πολιτεία της Φλόριντα, παρουσίασε έναν αμφιλεγόμενο «Υπεράσπισε την Θέση σου» νόμο, που επέτρεπε
στον πολίτη να χρησιμοποιήσει θανάσιμη βία ενάντια σε έναν επιτιθέμενο, ακόμη
και αν θα είχε την πιθανότητα να υποχωρήσει ασφαλής από την όλη κατάσταση.
Το Reuters μετέδωσε ένα διάγραμμα, δείχνοντας τον αριθμό θανάτων δια
πυροβολισμού στην Φλόριντα, σε μια περίοδο χρόνου να έχουν μειωθεί σημαντικά
μετά τον νόμο του «Υπεράσπισε την Θέση σου» το 2005.
Όμως αυτό δεν ήταν αλήθεια, στο εν λόγω
γράφημα ο άξονας Υ είχε αντιστραφεί, έτσι ώστε το το μηδέν να βρίσκεται στην
κορυφή, συνεπώς καθώς η γραφική παράσταση προχωρά προς τα κάτω στο διάγραμμα, ο
αριθμός των θανάτων δια πυροβολισμού ουσιαστικά αυξάνει. Πρόκειται για μία
σκόπιμη αντιστροφή του φυσιολογικού τρόπου που διαβάζουμε την πρόοδο των
δεδομένων σε ένα διάγραμμα Π/Υ. Αναμένουμε ότι το πάνω σημαίνει περισσότερα,
όχι λιγότερα. Επίσης αναμένουμε το μηδέν να βρίσκεται κάτω δεξιά στα
διαγράμματα.
Πρωτοσέλιδα και Τίτλοι παραπλάνησης
Πολλές είναι οι έρευνες που συμπεραίνουν, πως η προδιάθεση του τίτλου επηρεάζει τον τρόπο με τον οποίο θα διαβάσουμε το
άρθρο και το πως θα το ερμηνεύσουμε. Οι τίτλοι μας προσφέρουν το στήσιμο του
άρθρου, που πρόκειται να διαβάσουμε και άσχετα από το αν το άρθρο περιέχει
αντικρουόμενες πληροφορίες, εμείς λαμβάνουμε αυτές τις πληροφορίες μέσα από το
πρίσμα της προδιάθεσης, που ο τίτλος προκατασκεύασε για μας. Κλινικές μελέτες
απέδειξαν, ότι αν οι τίτλοι των ειδήσεων έχουν γραφτεί θετικά ή αρνητικά,
επηρεάζεται κι η γνώμη μας αναλόγως για κάτι ή για κάποιον, ανεξάρτητα από το τι
πραγματικά λέει το άρθρο. Οι λέξεις που επιλέγονται για τον τίτλο, καθορίζουν
επίσης τι κυρίως θα θυμόμαστε από την είδηση και το πως θα την μεταφέρουμε
στους φίλους μας. Οι ερευνητές ανακάλυψαν, πως στο 59% των περιπτώσεων, οι
άνθρωποι στο διαδίκτυο διαβάζουν μόνο τον τίτλο μιας είδησης και ποτέ δεν
κλικάρουν να διαβάσουν το πλήρες άρθρο. Τα ειδησεογραφικά πρακτορεία το
γνωρίζουν, γι' αυτό κι οι τίτλοι, είναι και πάντα θα είναι, σχεδιασμένοι να
σαγηνεύουν και συχνά να παραπλανούν.
Ταμπέλες
Κολλώντας ατεκμηρίωτες ταμπέλες σε
δημόσιες προσωπικότητες, για να διαστρεβλωθούν οι απόψεις αυτού του ατόμου στα
μάτια του ευκολόπιστου γενικού πληθυσμού, υπονομεύοντας έτσι το κύρος της
προσωπικότητας, είναι ένας από τους ευρύτερα χρησιμοποιημένους τρόπους δράσης
χειραγώγησης από τα ΜΜΕ. Στο σημερινό, βαριά διαχωρισμένο πολιτικό κλίμα, η «ακροδεξιά» είναι μία αγαπημένη ταμπέλα, γιατί με αυτήν την μικρή
σύνθετη λέξη, ένας βαθιά μισητός συμβολισμός μπορεί ακαριαία να προσκολληθεί σε
ένα άτομο. Ακόμη και ο πιο μετριοπαθής των κοινωνιολόγων, όπως ο Καναδός
Κλινικός Ψυχολόγος Δρ. Jordan Peterson, δέχθηκε την ίδια αντιμετώπιση. Το NBC
News, του κόλλησε την ταμπέλα του ακροδεξιού για την λογική και την βασισμένη σε
γεγονότα προσέγγισή του, πάνω σε θέματα κοινωνικού προβληματισμού και
κουλτούρας.
Διάφορα γλωσσικά κόλπα χρησιμοποιούνται συχνά από τους
δημοσιογράφους όταν παίρνουν συνέντευξη από κάποιον αντίπαλο. Για παράδειγμα,
εκφωνητές και παρουσιαστές, συχνά θα καταφύγουν στην απαίτηση του «Ναι ή
όχι», «απαντήστε στην ερώτηση με ένα ΝΑΙ ή ένα ΟΧΙ» Όταν ο
συνεντευξιαζόμενος δίνει μια μακροσκελή ανάλυση σε λεπτά ζητήματα, που είναι
αδύνατο να απαντήσει με ένα απλό: ναι ή όχι, είναι κοινό για τον συνεντευξιαστή, να επανέλθει απαντώντας αδαώς «αυτή είναι η γνώμη σας». Αυτό
συμβαίνει όταν οι δημοσιογράφοι κατανοούν, πως ο αντίπαλος έθεσε μόλις ένα
σημαντικό και βάσιμο επιχείρημα, το οποίο δεν μπορούν να αντικρούσουν. Κάθε
φορά που ένας δημοσιογράφος χρησιμοποιεί την φράση «κάποιοι σας
κατηγορούν», κάνει την εισαγωγή σε μία σειρά συγκεκριμένων εμπρηστικών
υποτιμήσεων. Αυτός είναι ο τρόπος που ο υποτιθέμενα «αμερόληπτος» δημοσιογράφος, βρίσκει την ευκαιρία να εκφράσει τις προσωπικές του απόψεις, αλλά και όσων εξυπηρετεί,
κρυμμένος πίσω από τους «κάποιους» χωρίς να παίρνει το ρίσκο, να
κατηγορηθεί για συκοφαντική δυσφήμηση.
Οι ειδήσεις και τα νέα, είναι ο μηχανισμός με τον
οποίο διαμορφώνεται η κοινή γνώμη και χτίζονται οι ιδεολογίες. Είναι λοιπόν
επιτακτική ανάγκη όταν βρισκόμαστε μπροστά σε πομπώδης ισχυρισμούς και σε
προκλητικούς τίτλους, να μην στεκόμαστε μόνο στον τίτλο, να ψάχνουμε βαθύτερα,
να συμβουλευόμαστε κι άλλες πηγές και να δημιουργούμε μια ισορροπημένη γνώμη
για το θέμα.
____________
Πηγή: (Thoughty2
