Μπλεζ Πασκάλ: Η μύτη της Κλεοπάτρας και η γη

Μπλεζ Πασκάλ: Η μύτη της Κλεοπάτρας και η γη

[κλικ στα ακουστικά 🎧 για να ακούσεις το άρθρο]

(απομαγνητοφώνηση/επιμέλεια: Κωνσταντίνος Σύρμος)

Ιδέα

Δεν ικανοποιούμαστε από τη ζωή που έχουμε μέσα μας, στο ίδιο μας το Είναι. Θέλουμε να ζήσουμε στην ιδέα των άλλων, με μία φανταστική ζωή και για το λόγο αυτό επιχειρούμε να φαινόμαστε. Δουλεύουμε συνεχώς για να ομορφύνουμε και να συντηρήσουμε το φανταστικό μας Είναι και παραμελούμε το πραγματικό. Και, εάν είμαστε, είτε ήσυχοι, είτε γενναιόδωροι, είτε πιστοί, βιαζόμαστε αυτό να το καταστήσουμε γνωστό, ώστε να προσδέσουμε τις αρετές αυτές στο Είναι μας. Και να τις αποσπάσουμε, μάλλον, από μας, για να τις προσδέσουμε σε αυτό το φανταστικό Είναι. Ευχαρίστως θα ήμασταν δειλοί, αν μ’ αυτό καταφέρναμε να αποκτήσουμε τη φήμη ότι είμαστε γενναίοι. Φοβερό σημάδι του τίποτα της ύπαρξής μας, γιατί, δε μπορεί να ικανοποιηθεί η ίδια από την ίδια. Η περιέργεια είναι μόνο ματαιοδοξία. Συχνά, αν όχι αποκλειστικά, δε θέλουμε να γνωρίσουμε παρά μόνο για να μιλήσουμε γι’ αυτό. Γι’ αυτό ταξιδεύουμε στις θάλασσες, γι’ αυτό είμαστε έτοιμοι να πνιγούμε στη θάλασσα, για να γίνει λόγος γι’ αυτό που κάναμε, για την ηδονή μόνο ότι κάποιος θα μιλήσει γι’ αυτό.

Ματαιοδοξία

Είμαστε τόσο φαντασμένοι, ώστε θα θέλαμε να ήμασταν γνωστοί σε όλη τη γη και μάλιστα, γνωστοί από τους ανθρώπους που θα έρθουν όταν εμείς δεν θα είμαστε πια. Και, είμαστε τόσο μάταιοι, ώστε η εκτίμηση πέντε ή έξι προσώπων που μας περιτριγυρίζουν, να μας διασκεδάζει και να μας ικανοποιεί. Γιατί συμβαίνει αυτό; Αυτό συμβαίνει γιατί η ματαιοδοξία, είναι τόσο αγκυροβολημένη στη καρδιά του ανθρώπου, ώστε ένας φαντάρος, ένας αγροίκος, ένας μάγειρας, ένας κλέφτης, υπερηφανεύεται γι’ αυτά που κάνει και θέλει να έχει θαυμαστές. Και οι φιλόσοφοι θέλουν να ‘χουν θαυμαστές, κι αυτοί που γράφουν εναντίον της ματαιοδοξίας θέλουν τη δόξα, ότι έγραψαν καλά εναντίον της. Και αυτοί που τους διαβάζουν, θέλουν τη δόξα ότι τους διάβασαν. Και εγώ, που γράφω τώρα τούτο δω, ίσως έχω αυτήν την επιθυμία. Και ίσως αυτοί που θα με διαβάσουν…

Έρωτας

Όποιος θελήσει να γνωρίσει τελικά τη ματαιοδοξία του ανθρώπου, δεν έχει άλλο πράγμα να κάνει από το να εξετάσει τις αιτίες και τα αποτελέσματα του έρωτα. Η αιτία είναι ένα: δεν ξέρω τι. Και τα αποτελέσματα είναι τρομακτικά. Αυτό το: δε ξέρω τι, τόσο λίγο, που ούτε καν μπορούμε να το γνωρίσουμε, κινεί όλη τη γη. Τους ηγεμόνες, τα στρατεύματα, ολόκληρο τον κόσμο. Η μύτη της Κλεοπάτρας αν ήταν πιο μικρή, ίσως το πρόσωπο της γης να είχε αλλάξει.

Ανία

Τίποτα δεν είναι τόσο ανυπόφορο από τον άνθρωπο, από το να βρίσκεται σε πλήρη ηρεμία, χωρίς πάθη, χωρίς υποθέσεις, χωρίς διασκέδαση, χωρίς να κάνει κάτι. Τότε νιώθει το μηδέν, νιώθει την εγκατάλειψή του, νιώθει την ανεπάρκειά του, νιώθει την εξάρτησή του, νιώθει την αδυναμία του, το κενό του. Αμέσως θα αναβλύσουν από τα βάθη της ψυχής του, η ανία, το σκοτάδι, η λύπη, ο πόνος, ο θυμός η απελπισία.

Δόξα

Τα ζώα δε θαυμάζονται καθόλου μεταξύ τους. Ένα άλογο δε θαυμάζει καθόλου το σύντροφό του, αυτό δε σημαίνει ότι ανάμεσά τους δεν υπάρχει ανταγωνισμός στην κούρσα ταχύτητας, αλλά, ο ανταγωνισμός αυτός είναι χωρίς επιπτώσεις. Γιατί; Όταν θα βρεθούν στον στάβλο, το πιο βαρύ απ’ αυτά και αυτό που έχει το λιγότερο ωραίο σώμα, δε θα παραχωρήσει το σανό του στο άλλο, όπως οι άνθρωποι θέλουν να το κάνουμε γι’ αυτούς. Η αρετή των ζώων ικανοποιείται από τον εαυτό της.

Δικαιοσύνη, Δύναμη

Είναι σωστό να ακολουθούμε το σωστό. Είναι αναγκαίο να ακολουθούμε το πιο δυνατό. Η δικαιοσύνη χωρίς τη δύναμη είναι αδύναμη. Η δύναμη χωρίς τη δικαιοσύνη είναι τυραννική. Η δικαιοσύνη χωρίς δύναμη είναι ευάλωτη, γιατί υπάρχουν πάντα κακοί. Η δύναμη χωρίς τη δικαιοσύνη είναι αντικείμενο κατηγορίας. Κατά συνέπεια, πρέπει να τοποθετηθούν μαζί η δικαιοσύνη και η δύναμη. Και γι’ αυτό το λόγο, τα πράγματα να γίνουν έτσι, ώστε το δίκαιο να γίνει δυνατό ή το δυνατό να γίνει  δίκαιο. Η δικαιοσύνη είναι αντικείμενο διαμάχης, η δύναμη είναι πολύ αναγνωρίσιμη χωρίς διαμάχη, κι έτσι, δεν μπορέσαμε να δυναμώσουμε τη δικαιοσύνη και, μη μπορώντας να κάνουμε το δίκαιο δυνατό, αυτό που κάναμε ήταν, το δυνατό δίκαιο.

____________

Μετάφραση: Κωστής Παπαγιώργης
Pascal, Blaise, Σκέψεις, Εκδόσεις Καστανιώτη
Από το «Εαρινό εξάμηνο Ανοιχτού Πανεπιστημίου Δήμου Θεσσαλονίκης», Γεράσιμος Βώκος