Ζεκί Ντεμίρκουμπουζ: Η «Ηθική» της Ανηθικότητας και το Μήλο
(απομαγνητοφώνηση/επιμέλεια: Κωνσταντίνος Σύρμος)
Η ηθική
Πιστεύω πως ο κινηματογράφος, είναι ένα αποτέλεσμα της προσωπικότητάς
μας. Είναι η προέκταση της ατομικότητας με βάση την ηθική. Η πολιτική, η
θρησκευτική και η ιδεολογική αναζήτηση του κάθε ανθρώπου, πιστεύω ότι είναι το
αποτέλεσμα της ηθικής αναζήτησής του. Αυτός είναι ο λόγος που πιστεύω ότι η
ηθική, είναι κατά βάση πιο ισχυρή αξία. Ενώ η πολιτική, θρησκευτική και
ιδεολογική αξία, είναι το αποτέλεσμα αυτής της αναζήτησης.
Το παρόν είναι πιο ζωντανό σε σχέση με το παρελθόν ή το
μέλλον. Αυτό το πρόβλημα είναι στη φύση του ανθρώπου. Το παρόν, από φυσική και
πνευματική άποψη, είναι η εποχή που προβοκαρόμαστε και ενοχλούμαστε. Είναι λογικό
να σκεφτόμαστε με αυτό τον τρόπο, ιδιαίτερα όταν αντιμετωπίζουμε προβλήματα και
εκβιασμούς. Θα πρέπει να αντιμετωπίζουμε τέτοιου είδους καταστάσεις με
μεγαλύτερη ψυχραιμία. Πιστεύω πως ο άνθρωπος, ακόμα και στην καλύτερή του
στιγμή, από την φύση του νιώθει αυτόν τον εκβιασμό. Για να μπορέσουμε να
ανακαλύψουμε τα μυστήρια, που κρύβονται στη φύση του ανθρώπου, θα πρέπει να
βρούμε τις καταστάσεις που θα μας βοηθήσουν προς αυτή την κατεύθυνση. Συνήθως οι
καταστάσεις αυτές, αποκαλύπτονται με περίεργους τρόπους και με διάφορες προβοκατόρικες
μορφές στις σχέσεις των δύο φίλων. Ένα παράδειγμα είναι η απιστία και η
προσωπική ηθική του κάθε ατόμου, που μπορούν να γίνουν αντιληπτές σε διάφορες
πτυχές της ζωής. Οι καταστάσεις που μπορεί να δημιουργηθούν σε μια σχέση ενός άντρα
και μιας γυναίκας, όταν υπάρχει απιστία, είναι καθαρές. Εγώ με το πρόσχημα ότι
εξιστορώ τη σχέση ενός ζευγαριού, μου δίνεται η ευκαιρία να θίξω θέματα όπως η
ηθική. Η σκοτεινή πλευρά του κάθε ατόμου, που έχει να κάνει με τη φύση του. Όσο
κι αν ασχοληθώ και με άλλες καταστάσεις στα έργα μου, πάντα επιστρέφω στο θέμα της
σχέσης των ζευγαριών, ή ακόμα κι ενός ερωτικού τριγώνου. Πιστεύω πως ο καλύτερος
τρόπος για να καταλάβεις κάποιον, ανεξάρτητα από το φύλο του, είναι κάτω από το
πρίσμα μιας σχέσης. Όταν λοιπόν θέλω να αναλύσω τα σοβαρά θέματα που με
απασχολούν, όπως αυτό στην ταινία «ΚΟΡ» (πυρακτωμένο), θέλω να δείξω πόσο
περίπλοκο ον είναι ο άνθρωπος. Για να πετύχω αυτό το αποτέλεσμα, επιλέγω κυρίως
σχέσεις ζευγαριών οι οποίες είναι άκρως προβοκατόρικες και προκλητικές.
Η ηθική της επιτυχίας
Από την εποχή που ήμουν νέος, ακόμα και από τότε που ήμουν
παιδί ή από τότε που έφτιαχνα ταινίες στον κινηματογράφο, αυτό που ανέκρινα
περισσότερο ήταν η ηθική της επιτυχίας. Χρησιμοποιώ εδώ και πολύ καιρό αυτή την
ονομασία «ηθική επιτυχίας. Το αποτέλεσμα που βγαίνει από αυτή την ανάκριση
είναι η ανηθικότητα. Ο επιτυχημένος δε μένει στις αξίες, την ευφυΐα και τις ικανότητές
του. Αλλά στρέφεται εκδικητικά απέναντι στον άλλο, με σκοπό τον αφανισμό, τον
εξευτελισμό και την ηγεμονία. Αυτός είναι ο λόγος που το προσδιορίζω ως: η «ηθική»
της ανηθικότητας. Όταν το βλέπει κανείς από αυτό το πρίσμα, διακρίνει την ήττα
απέναντι στην ηθική ως επιλογή ύπαρξης.
Ίσως δεν μπορούμε να αμυνθούμε μόνοι μας απέναντι στην ήττα,
γι’ αυτό πιστεύω πως είναι ένας τρόπος αντίδρασης. Για να αντιμετωπίσουμε την «ηθική
επιτυχίας». Αυτός θεωρώ πως είναι και ο κύριος λόγος, που λαμβάνω υπόψη σε
μεγάλο βαθμό τον Μπέκετ. Θεωρώ πως, αν δεν ζει την επιτυχία κανείς στο μέγιστο
βαθμό, δεν είναι επιτυχία, αλλά παράγοντας ηγεμονίας και φασισμού. Ο καλύτερος
τρόπος για να συζητηθεί αυτό το θέμα, είναι η ανακάλυψη του αισθήματος της ήττας
στη σημερινή εποχή. Η ταινία του Αντονιόνι «Η κραυγή», είναι αυτή που δείχνει
στο μέγιστο βαθμό τον πόνο της ζωής μέσα από την σχέση ενός ζευγαριού και το
αίσθημα της αδυναμίας. Άλλες ταινίες που έχουν σχέση με το συγκεκριμένο θέμα
και με έχουν επηρεάσει, είναι αυτή του Μπέργκμαν «Η ντροπή» κι η «Σκηνές από
έναν γάμο». Άλλοι σκηνοθέτες που με επηρέασαν, είναι οι Χανέκε, Μπάσκερ Οζτόμι.
Αυτοί οι άνθρωποι, όπως στη φιλοσοφία ο Νίτσε και ο Σοπενχάουερ, μας βοήθησαν
να κατανοήσουμε την αβεβαιότητα του ανθρώπου απέναντι στη ζωή και στον έρωτα,
στον κινηματογράφο. Ήταν η απάντηση σε αυτό που είπε και ο Νίτσε: «ό,τι δε με
σκοτώνει, με κάνει πιο δυνατό».
Το μήλο
Η πιο σημαντική μου ανάμνηση, είναι σχετική με την πρώτη
μεγάλη φυλακή που είχε ανοίξει για τους Μαρξιστές. Στις φυλακές Μετρίς της
Κωνσταντινούπολης. Όλοι οι αρχηγοί των οργανώσεων και οι μεγάλοι ακτιβιστές
βρισκόντουσαν εκεί. Ήταν μια ομάδα, που θα μπορούσε το κάθε μέλος να δώσει και
τη ζωή του για τον άλλον. Αυτό που μου έκανε εντύπωση, ήταν το γεγονός ότι θα
μπορούσαν να θυσιαστούν. Όταν έτρωγαν ξύλο, ο ένας προσπαθούσε να προστατέψει
τον άλλον. Όμως, μια μέρα, είδα ότι δεν μπόρεσαν να μοιραστούν ένα μήλο. Γεγονός
που με ξάφνιασε. Πώς είναι δυνατόν, τα άτομα που θα έδιναν τη ζωή τους για τον
άλλον, να μη μπορούν να μοιραστούν ένα μήλο ή ένα ποτήρι τσάι; Ίσως και αυτό
το γεγονός να με ώθησε να γίνω καλλιτέχνης. Το μήλο που δεν ήταν εφικτό να
μοιραστεί, είναι σε μια άκρη στο μυαλό μου όταν κάνω μια ταινία.
____________
Αρχισυνταξία: Άντζελα Τσιφτσή.
Παραγωγή: Βουλή-Τηλεόραση 2016
