Παθήματα Ελληνικής Δημοκρατίας
(απομαγνητοφώνηση/επιμέλεια: Κωνσταντίνος Σύρμος)
Ζήσης Παπαδημητρίου, ομότιμος καθηγητής κοινωνιολογίας ΑΠΘ
Το πολιτικό σύστημα
Το πολιτικό σύστημα της χώρας μας, όπως αυτό λειτουργεί
σήμερα και όπου αυτό έχει καταλήξει, έχει τα αίτια του σε μία παλιά εποχή και
συγκεκριμένα στο έτος 1952. Από την στιγμή που ο μόνος δημοκρατικός πολιτικός,
με την αστική σημασία του όρου, ο Πλαστήρας, δέχθηκε να δικαστεί και να
καταδικαστεί ο Μπελογιάννης, επιβεβαίωσε απόλυτα την επικυριαρχία του
μετεμφυλιακού καθεστώτος στην χώρα μας. Το οποίο, από το ’52 μέχρι και σήμερα,
καθορίζει τα πολιτικά πράγματα σε αυτή τη θλιβερή χώρα. Τι εννοώ με τον όρο καθορίζει:
Τρεις οικογένειες βασικά, είναι αυτές οι οποίες ασκούν την πολιτική εξουσία, με
ορισμένες παραλλαγές. Που όμως εντάσσονται μέσα στην ίδια λογική της
οικογενειοκρατίας. Δεν υπήρξε ποτέ ένα ορθολογικό σύστημα άσκησης της
πολιτικής.
Πρέπει να κάνουμε διακρίσεις ανάμεσα στα ίδια τα αστικά
καθεστώτα, γιατί υπάρχουν αστικά καθεστώτα τα οποία ακολουθούν μια λογική που
υπηρετεί, με μία πρόφαση δημοκρατικότητας, τα συμφέροντα της κυρίαρχης τάξης.
Στην χώρα μας ούτε καν αυτό δεν αισθάνθηκαν να τηρήσουνε οι ασκούντες την
εξουσία. Και φτάσαμε σήμερα στο σημείο, όπου ο λαός μας πλήρως χειραγωγημένος, έχει
ενταχθεί δυστυχώς στη λογική του ίδιου του συστήματος. Γι αυτό δεν βλέπουμε να
υπάρχουν αντιδράσεις, τέτοιες που να έχουνε συνέπειες. Ακόμα και όταν υπάρχουν
απεργίες, κάπου στο πίσω μέρος του κεφαλιού μας υπάρχει το προσωπικό συμφέρον.
Δυστυχώς κατόρθωσαν να επιβάλλουν, μέσα από τον τρόπο που οργάνωσαν την
οικονομική, κοινωνική και πολιτιστική ζωή, μία φιλοσοφία στον κάθε Έλληνα που
λέει: «έξω απ’ την αυλή μου κι ας είναι κι αδερφή μου».
Υπάρχουνε ορισμένα ψήγματα ελπίδας, τα οποία εκφράζονται περισσότερο
στο επίπεδο μιας νέας μορφής αλληλεγγύης, η οποία ακόμα κινείται μέσα στο χώρο
των συναισθημάτων. Δεν έχουν γίνει πολιτική σκέψη, ούτε έχει πάρει την μορφή
συγκεκριμένης πολιτικής πράξης. Δεν υπάρχει δηλαδή συνέπεια και συνέχεια. Μπορεί να εμφανίζονται κάποιοι άνθρωποι και να βοηθάνε τους συνανθρώπους τους, χωρίς όμως πολιτικές συνέπειες. Δυστυχώς, και το συνδικαλιστικό κίνημα και τα
πολιτικά κόμματα, λειτουργούν με την λογική του παρελθόντος. Δηλαδή, δεν
επιτρέπει ο τρόπος με τον οποίον χειραγωγούν και χειρίζονται τις μάζες, τη
διαμόρφωση κριτικής σκέψης, ούτως ώστε οι ίδιες οι μάζες μέσα από τους αγώνες
τους, να χειραφετηθούνε και να διεκδικήσουνε πραγματική Δημοκρατία. Δημοκρατία
όχι με την έννοια την αστική, αυτή σε παγκόσμια κλίμακα έχει ξοφλήσει, μηδέ
εξαιρουμένης και της Γερμανίας.
Κρίση κεφαλαιοκρατίας
Όταν ξέσπασε η κρίση, μιλούσαν όλοι για ύφεση. Μετά από δυο
χρόνια μιλούσανε για συστημική κρίση. Μιλώντας για συστημική κρίση, εννοούμε
ότι μια τέτοια κρίση είναι δυνατό να ξεπεραστεί στα πλαίσια του συστήματος. Και μόλις πριν ένα
χρόνο, δειλά-δειλά, άρχισαν να μιλούν για κρίση του κεφάλαιο-κρατικού
συστήματος. Προσωπικά θεωρώ, πως πρόκειται για μία καραμπινάτη κρίση του
καπιταλιστικού συστήματος, που έχει τις καταβολές της στις αρχές της δεκαετίας
του ’70. Όταν, παραδείγματος χάρη, στις 15 Αυγούστου του 1971 η κυβέρνηση Νίξον
κατάργησε τη συμφωνία του Μπρέτον Γουντς (1944), η οποία εξασφάλιζε τη
διασύνδεση δολαρίου με αποθέματα χρυσού. Η κατάργηση της συμφωνίας απελευθέρωσε
τα κεφάλαια, με αποτέλεσμα λοιπόν να έχουμε μία τρομακτική διακίνηση κεφαλαίων.
Αυτή τη στιγμή, το κοινωνικό προϊόν σε παγκόσμια κλίμακα ανέρχεται σε 63,3
τρισεκατομμύρια δολάρια. Ενώ το κυκλοφορών χρήμα, το πλασματικό, ανέρχεται σε
663 τρισεκατομμύρια δολάρια. Πλασματικό χρήμα σημαίνει κοπανιστός αέρας. Το
1976 για παράδειγμα, από τα 1,2 τρισεκατομμύρια, που κυκλοφορούσαν μέσα από τα
χρηματιστήρια, μόνο το 8% είχε σχέση με την πραγματική οικονομία και με
εμπορικές σχέσεις. Το υπόλοιπο ήταν πλασματικό χρήμα.
Από τα τέλη της δεκαετίας του ’70, παρατηρείται μία πτωτική
τάση του ποσοστού κέρδους στην πραγματική οικονομία σε όλο τον κόσμο.
Προσπάθησαν να το αντιμετωπίσουν αυτό, με το πέρασμα από την συμβατική στην
ηλεκτρονική τεχνολογία. Αυτό όμως το έκαναν όλοι, και ξαφνικά σε ένα άλλο
επίπεδο, αντιμετώπιζαν το ίδιο θέμα. Ακολούθησαν έτσι άλλες στρατηγικές, όπως την
στρατηγική της μείωσης του χρόνου ζωής τον προϊόντων. Ένα αυτοκίνητο, που ας
πούμε κάποτε ζούσε 10 χρόνια, τώρα πάνω από 5 χρόνια δεν συμφέρει να το έχεις. Μία
δεύτερη στρατηγική ήταν η διαφοροποίηση των προϊόντων. Όχι ένα είδος ψυγείου, αλλά
1500 διαφορετικά ψυγεία. Όχι ένα είδος κινητού, αλλά 4000 διαφορετικά κινητά.
Κατ’ αυτόν τον τρόπο, ενσωμάτωσαν τους ανθρώπους μέσα στη λογική της
κατανάλωσης. Για να λειτουργήσει όμως αυτό το σύστημα, θα έπρεπε
αβέρτα-κουβέρτα, το χρηματοπιστωτικό σύστημα και συγκεκριμένα οι τράπεζες, να
δίνουνε δάνεια, είτε επρόκειτο για την αγορά κατοικίας, είτε για τα
Χριστούγεννα, το Πάσχα κ.λπ καταναλωτικά δάνεια. Αυτή η μετάβαση της
επενδυτικής δραστηριότητας, από την πραγματική οικονομία στον χρηματοπιστωτικό
τομέα, οδήγησε σε μία πλήρη επικυριαρχία του χρηματοπιστωτικού συστήματος, στο
σύνολο της οικονομίας, αλλά και στο σύνολο του πολιτικού συστήματος. Η χώρα
μας, η οποία λειτούργησε σαν πειραματόζωο, αποδεικνύεται ότι ήταν ο ευαίσθητος
κρίκος. Και, λόγω εσωτερικών δομικών προβλημάτων που είχε, επειδή ποτέ δεν λειτούργησε
ως αστικό σύστημα, κυριάρχησε το πελατειακό σύστημα μετά την δολοφονία του
Καποδίστρια το 1831. Το πελατειακό σύστημα, που ίσχυσε επί Οθωμανικής
αυτοκρατορίας μέσα απ’ τους προκρίτους κτλ., μεταφέρθηκε άμεσα στο σύγχρονο
ελληνικό κράτος με τις γνωστές συνέπειες.
Κλεάνθης Γρίβας, ψυχίατρος, νευρολόγος, διδάκτωρ ψυχιατρικής
της Ιατρικής Σχολής του ΑΠΘ
Η ληξιαρχική πράξη γέννησης της ελληνικής
κομματο-κλεπτοκρατίας, είναι η δολοφονία του Καποδίστρια. Δολοφονία, η οποία
σηματοδότησε το θάψιμο οποιασδήποτε προσπάθειας εκσυγχρονισμού των κρατικών
δομών. Και συντήρησε με πολιτικό μανδύα, την κοτζαμπάσικη δομή της ελληνικής κοινωνίας. Από αυτήν την άποψη, χαρακτηριστικό είναι το γεγονός ότι, η Ελλάδα
είναι η μοναδική χώρα σε αυτόν τον πλανήτη, που συντηρεί μνημείο των δολοφόνων (Μαυρομιχάληδων)
του κυβερνήτη της (Καποδίστρια) στον τόπο της γενέτειράς τους. Είναι μια
ντροπή. Αυτό και μόνο φτάνει να δείξει τον παραλογισμό του πολιτικού
οικοδομήματος, που στήθηκε πάνω σ’ αυτό το αίμα. Σημειολογικά, από άποψη μορφής
και περιεχομένου, το κλεπτο-κρατικό καθεστώς, δεν έχει αλλάξει σε τίποτα από
τότε.
Καραμανλής, ο «εθνάρχης»
Δεν θεωρώ ότι επήλθε ποτέ καμιά αποκατάσταση της
δημοκρατίας. Είχαμε μία «ανάπηρη» δημοκρατία πριν από το ’67. Στης οποίας το
μεγαλύτερο μέρος κυριάρχησε ο Κωνσταντίνος Καραμανλής, ο δήθεν εθνάρχης. Δηλαδή
ο άνθρωπος, ο οποίος οικοδόμησε ένα παρακράτος για να αντικαταστήσει το
προϋπάρχον παρακράτος των Ανακτόρων. Να μην ξεχνάμε τη σχέση του με την
ελληνοαμερικανική συμφωνία του 1955 και την αποδοχή του πρωτοκόλλου, για την
δημιουργία της επιχείρησης Γκλάντιο στην Ελλάδα. Να μην ξεχνάμε επίσης, την
διαμόρφωση της αντικομουνιστικής επιτροπής, το 1958, με γραμματέα τον Γεώργιο
Παπαδόπουλο. Για την καθοδήγηση των αληταράδων, των παρακρατικών οργανώσεων. Να
μην ξεχνάμε τις δύο θεσπίσεις νόμων, με τις οποίες αμνηστεύθηκαν οι Γερμανοί
εγκληματίες πολέμου. Να μην ξεχνάμε την προσπάθειά του να αλώσει την
αναπληρωμένη δημοκρατία, με το νόμο περί ασφάλειας του κράτους, ο οποίος
τσεκούρευε το Σύνταγμα. Αυτός ο νόμος ήταν κι ο λόγος που πυροδοτήθηκε το
πελώριο κίνημα του «1-1-4». Για την υπεράσπιση του συντάγματος δημιουργήθηκε και
ξεκίνησε από το ’62. Να μην ξεχνάμε τις εκλογές, αυτά τα φρικαλέα πράγματα του
1956 με το τριφασικό σύστημα. Που η ΕΡΕ, του «εθνάρχη», όπου είχε την σχετική πλειοψηφία, επικρατούσε το πλειοψηφικό σύστημα και τα έπαιρνε όλα. Όπου επικρατούσαν οι
αντίπαλοί της, ήταν απλή αναλογική. Κι όπου τα πράγματα παιζόντουσαν, ήταν
ενισχυμένη αναλογική. Με αποτέλεσμα, με 1.550.000 ψήφους που πήρε η ΕΡΕ στις
εκλογές το ’56, να πάρει 168 έδρες στη βουλή. Ενώ, με 1,650.000 ψήφους η αντιπολίτευση, να πάρει μόλις 132 έδρες. Απλά είναι τα πράγματα. Δηλαδή η εκλογή, ήταν προϊόν μιας
απάτης και ενός διορισμού. Ο διορισμός έχει να κάνει με την παραγκώνιση από τα ανάκτορα
του Στεφανόπουλου και του Κανελλόπουλου, που ήταν αντιπρόεδροι και κατά
συνέπεια από αυτούς θα εξαρτιόταν η επιλογή του αντικαταστάτη του Παπάγου, το
1955. Χαρακτηριστική η αποστροφή της Φρειδερίκης στον Αμερικάνο Υπουργό
Εξωτερικών: «Εδώ διορίζουμε πρωθυπουργό, ακόμα και τον κηπουρό μας». Πραγματικά
διόρισαν τον κηπουρό τους, τον Καραμανλή εννοώ, παρακάμπτοντας την ιεραρχία. Η
πράξη απάτης ήταν με το πρωτότυπο εκλογικό σύστημα.
Έχω την εντύπωση, ότι η στάση του Καραμανλή στη διάρκεια της
δικτατορίας, ήτανε φυσική απόρροια των προηγούμενων δικών του ευθυνών για το
ότι φτάσαμε στη δικτατορία. Διότι αυτό που οικοδομήθηκε στη δικτατορία, δε
διέφερε και πολύ από το μοντέλο το οποίο θα οικοδομούνταν, εάν πέρναγε η
νομοθεσία περί ασφάλειας του κράτους, του 1962. Θα μιλούσαμε για ένα εντελώς
αυταρχικό καθεστώς. Δεν πέρασε λόγω της αντίδρασης του κόσμου. Την ανατροπή της
κυβέρνησης Καραμανλή, μετά την δολοφονία του Λαμπράκη. Και της αποχώρησης του
(του Καραμανλή) με ψεύτικο όνομα στο εξωτερικό, στις 11 Ιουνίου του 1963.
Έχουμε μια ταραχώδη πολιτική ιστορία, της οποίας για μένα κορυφαία και κρίσιμη στιγμή, ήτανε το κίνημα Σαράφη και άλλων βενιζελικών του
’35. Το κίνημα του ’35, με πολύ μεγάλη ένταση από τον εμφύλιο πόλεμο, καθόρισε
την εξέλιξη της ελληνικής πολιτικής σκηνής. Διότι, πέρασε οριστικά ο έλεγχος
των δυναμικών αντιστηριγμάτων του κράτους στην Δεξιά, όπου έγιναν 14.000
αποστρατείες μέσα στο διάστημα 2 μηνών. Αυτό σημαίνει ότι δεν έμεινε
βενιζελικό ή αριστερό ρουθούνι στο στράτευμα, τελειώσανε. Από κει και πέρα
λοιπόν, ο ασφυκτικός έλεγχος των ενόπλων αντιστηριγμάτων του κράτους, ξεκαθάρισε
και τον πολιτικό προσανατολισμό της χώρας. Οι επιπτώσεις αυτές, έπαιξαν
κυριότερο ρόλο από τον εμφύλιο πόλεμο, γιατί η εξέλιξη του εμφύλιου πολέμου ήταν
λίγο ως πολύ καθορισμένη από τα πράγματα.
Εμφύλιος
Ο εμφύλιος πόλεμος αποτέλεσε, όχι ένα τραγικό λάθος, αλλά
ένα, θα έλεγα, εντελώς γελοίο και βλακώδες, για να μην πω ενσυνείδητο έγκλημα. Από την άποψη ότι η μοίρα αυτού του τόπου, είχε ήδη παιχθεί στις 10 Οκτωβρίου
του 1944, με την συνάντηση Στάλιν – Τσόρτσιλ στη Μόσχα, όπου υπέγραψαν τις
περίφημες ζώνες επιρροής, το περίφημο κωλόχαρτο. Συγνώμη για την έκφραση, αλλά
με αυτό το κωλόχαρτο, καθορίστηκε η μοίρα εκατομμυρίων ανθρώπων στον Ευρωπαϊκό
χώρο. Με την ίδια λογική λοιπόν, που δεν μπορούσε να διανοηθεί κανείς ότι θα
επέτρεπαν ποτέ οι Ρώσοι, να τεθεί υπό τον έλεγχο των δυτικών η Πολωνία –στρατηγικό
σημείο για τη Ρωσία. Δεν υπήρχε περίπτωση να επιτρέψουν και οι δυτικοί, να τεθεί υπό
τον έλεγχο των ανατολικών η Ελλάδα –στρατηγικό σημείο για την εφαρμογή της
πολιτικής τους. Τα πράγματα είναι ξεκάθαρα. Γι αυτό λέω πως παρότι θρηνήσαμε
πολλά περισσότερα θύματα στον εμφύλιο, μεγαλύτερη σημασία για την εξέλιξη αυτού
του τόπου, έχει το κίνημα του ’35 και η αποτυχία του.
Γεώργιος Παπανδρέου
Στην συνέχεια, φτάσαμε σε μία κατάσταση όπου δεν βλέπαμε
πολύ καθαρά τα πράγματα. Συντηρούσαμε μια σειρά από ελπίδες και διεκδικούσαμε
ψήγματα δημοκρατίας στην μετεμφυλιακή περίοδο. Βλέποντας τις άλλες χώρες να
λειτουργούν ένα: αστικού τύπου δημοκρατικό καθεστώς. Σε μας κάτι τέτοιο ήταν
αδιανόητο. Η πολιτική ζωή δεσπόζονταν από τους αναγκαστικούς νόμους του
εμφυλίου πολέμου. Την έκτακτη δήθεν νομοθεσία, που εξακολουθούσε να υπάρχει
μέχρι πριν από μερικά χρόνια, το 1999 επισήμως καταργήθηκε. Υπήρχε
πρόβλημα επιβίωσης, με βάσει τη διεκδίκηση στοιχειωδών δημοκρατικών ελευθεριών.
Αυτή πίεση βρήκε την έκφρασή της στο 1-1-4, το οποίο ενσωματώθηκε στη συνέχεια
στον Ανένδοτο Αγώνα με τον Γεώργιο Παπανδρέου, εναντίον του αποτελέσματος βίας
και νοθείας, των εκλογών του 1961. Το πρόβλημα, δεν είχε να κάνει τόσο με την
έλλειψη νομιμοφροσύνης προς τον ξένο παράγοντα από την μεριά της Ένωσης
Κέντρου του Παπανδρέου. Το πρόβλημα συνδεόταν με το γεγονός ότι η Ελλάδα, βίωσε
μια κατάσταση το 1959, όπου σταμάτησε η βοήθεια που δινόταν στην χώρα μας με το
σχέδιο Μάρσαλ. Από κει και πέρα, δόθηκε το πράσινο φως για την επέκταση του
επιχειρηματικού κεφαλαίου στον ελληνικό χώρο και κυρίως του αμερικανικού. Το
ζήτημα λοιπόν, ήτανε ποιος θα πλήρωνε το μάρμαρο. Δηλαδή, ποιος θα αναλάμβανε το
κόστος των έργων υποδομής. Το επιχειρηματικό κεφάλαιο δεν είχε κανέναν λόγο να
το αναλάβει, γιατί στοχεύει πάντα στην επίτευξη γρήγορου κέρδους και κατά
συνέπεια, πίεζε για την ανάληψη αυτού του βάρους από την μεριά του τραπεζικού
κεφαλαίου. Στην σύγκρουση ανάμεσα στο επιχειρηματικό και το τραπεζικό κεφάλαιο,
έφαγε το κεφάλι της η Ένωσης Κέντρου. Η οποία, σημειωτέον, δημιουργήθηκε υπό
την εποπτεία Αμερικάνων. Το συμβόλαιο συνεργασίας δηλαδή, μεταξύ Σοφοκλή
Βενιζέλου και Γεωργίου Παπανδρέου για τη δημιουργία της Ένωσης Κέντρου,
υπογράφηκε το 1961, μέσα στην αμερικάνικη πρεσβεία υπό την εποπτεία του
Αμερικάνου πρεσβευτή. Δεν ήταν αντί-Αμερικανός ο Γεώργιος Παπανδρέου, ωστόσο, ήταν άλλοι οι λόγοι που
συμπαρέσυραν την ιστορία προς τα κει. Έπρεπε λοιπόν, το πρόβλημα του βάρους
υποδομής της χώρας να λυθεί με άλλο τρόπο. Η σύγκρουση επιχειρηματικού και
τραπεζικού κεφαλαίου ήταν αδιέξοδη. Δεν μπορούσε να δοθεί πολιτική λύση,
διότι ήταν δεδομένη η δέσμευση του Γ. Παπανδρέου, σε σχέση με το λαϊκό κίνημα
που τον είχε φέρει στον αφρό της πολιτικής ζωής, έτσι ακολούθησε η δικτατορία.
Ζήσης Παπαδημητρίου, ομότιμος καθηγητής κοινωνιολογίας ΑΠΘ
Ανδρέας Παπανδρέου
Ο Ανδρέας Παπανδρέου, εμφανίζεται σε μια ιστορική στιγμή, όπου
ο ελληνικός λαός μετά την εμπειρία της δικτατορίας, βρισκότανε σε μία φάση
αναδόμησης της σκέψης και των συναισθημάτων. Ο Ανδρέας Παπανδρέου, είχε όλες
τις δυνατότητες να αλλάξει την Ελλάδα στο πνεύμα μιας αστικής, ριζοσπαστικής
δημοκρατίας. Δεν το έκανε γιατί η σχέση του με την εξουσία ήτανε εξίσου
οπορτουνιστική, όπως όλων των άλλων –δήθεν- ηγετών της χώρας. Τι εννοώ. Εκμεταλλεύτηκε παραδείγματος χάρη, τις αδυναμίες της Αριστεράς στο έπακρον. Αν από
την μία πλευρά ο Καραμανλής, έκανε μία πράξη αρκετά έξυπνη, που νομιμοποίησε το
κομμουνιστικό κόμμα και το ενσωμάτωσε μέσα στο πολιτικό σύστημα, κι άρχισε το
κομμουνιστικό κόμμα να αυτό-ευνουχίζεται. Από την άλλη μεριά, ο Ανδρέας
Παπανδρέου, αναγνωρίζοντας την εθνική αντίσταση και δίνοντας μάλιστα και
συντάξεις σε όλους (και εμφανίστηκαν ξαφνικά 9 εκατομμύρια υποψήφιοι για
σύνταξη αντίστασης. Ανάμεσα σε αυτούς και κύριοι, που επί κατοχής, ήταν μόλις
δύο ή τριών ετών. Και εν γνώσει του το ΠΑ.ΣΟ.Κ δέχτηκε αυτή τη κατάσταση). Ενσωμάτωσε
την πολιτική αγωνία των αριστερών της χώρας μας, τους έδωσε πρόσωπο. Αλλά
δυστυχώς, δεν διαδραμάτισε τον ρόλο του δασκάλου για την διαμόρφωση κριτικής
συνείδησης. Χάιδεψε τα αυτιά του οπορτουνισμού, του εγωκεντρισμού και του
ατομικισμού του νεοέλληνα. Ο οποίος, αντί να σκεφτεί συλλογικά και στο πνεύμα του
δημόσιου συμφέροντος, ακολούθησε την ίδια στρατηγική από την ίδρυση του νεοελληνικού
κράτους. Έβαλε στο επίκεντρο του ενδιαφέροντός του το προσωπικό του
συμφέρον, το σπίτι του. Αρνήθηκε δηλαδή, να περάσει τον Ρουβίκωνα ας πούμε,
προς την μεριά του δημοσίου συμφέροντος. Για παράδειγμα στην χώρα μας, επί της
κυβέρνησης του ΠΑ.ΣΟ.Κ, θα μπορούσαν να είχαν διαμορφωθεί προϋποθέσεις για
εξορθολογισμό του αστικού συστήματος. Αντ’ αυτού, εκμεταλλεύθηκε τις αδυναμίες
της Αριστεράς και τις επιθυμίες του ίδιου του λαού για την αλλαγή. Και
ιδιαίτερα μιας Αριστεράς, που είχε ταλαιπωρηθεί πάρα πολύ και για πρώτη φορά
έμπαινε στο προσκήνιο της ιστορίας. Όχι πλέον μέσω ενός παράνομου κόμματος ή
μέσω της Ε.Δ.Α. Έμπαινε η ίδια ως φορέας πολιτικής κίνησης και σκέψης. Αυτό
όμως ο Ανδρέας Παπανδρέου, το πρόδωσε με τον χείριστο, με τον πιο χυδαίο τρόπο. Να
φέρω ένα απλό παράδειγμα. Κλείνει η Νατοϊκή βάση στη Μάκρη, την έκλεισαν οι
Αμερικανοί επειδή δε τους συνέφερε οικονομικά, στρατιωτικά και γεωπολιτικά. Ε
αυτός (ο Παπανδρέου), το πούλησε στον ελληνικό λαό ως δικιά του επιτυχία. Και η
τραγικότητα για τον Ανδρέα Παπανδρέου, είναι ότι κάποια στιγμή αποκαλύφθηκε
πλήρως η γύμνια του. Όταν ένας πολιτικός ηγέτης, ο οποίος εμφανίζεται στο
προσκήνιο της ιστορίας για να διαδραματίσει σημαντικό, ιστορικό ρόλο, ξαφνικά
ξεπέφτει στα χέρια μιας κυρίας. Φτάσαμε σε ένα σημείο όπου είχε μπει το φώλι
ήδη, της πλήρους ηθικής αποδιοργάνωσης του ίδιου του ΠΑ.ΣΟ.Κ. Και της επικέντρωσης
του ενδιαφέροντος των πολιτικών και ηγετικών στελεχών του, στην εξασφάλιση
πολιτικής εξουσίας και στην εξασφάλιση πολιτικού κέρδους.
Πρέπει να βλέπουμε την διαλεκτική σχέση ανάμεσα στους ασκούντες
την εξουσία, στον τρόπο με τον οποίο χάιδευαν τα αυτιά των απλών ανθρώπων,
διασκεδάζοντας τους φόβους τους, μέσα από μία, υποτυπώδη, δήθεν συμμετοχή στα
πολιτικά πράγματα. Χωρίς όμως να τους δίνουν τη δυνατότητα να αποφανθούν, σε
ουσιαστικά θέματα που αφορούσαν τη δομή και τον τρόπο λειτουργίας της κοινωνίας,
του οικονομικού και του πολιτικού συστήματος.
Κλεάνθης Γρίβας, ψυχίατρος, νευρολόγος, διδάκτωρ ψυχιατρικής
της Ιατρικής
Ο Ανδρέας Παπανδρέου δεν υπήρξε καθόλου χαρισματικό άτομο. Αν
εξαιρέσουμε το τυπικό επίπεδο της μόρφωσής του στον τομέα του, την οικονομία
δηλαδή, ήταν ένα απολύτως ακαλλιέργητο και αμόρφωτο άτομο. Δηλαδή ένα άτομο
άνευ κουλτούρας. Και αυτό το επίπεδο έλλειψης κουλτούρας, το επέβαλε στην
ελληνική κοινωνία μέσω των επιλογών του. Εννοώ ας πούμε, την σταδιακή ανάληψη αυτών
των χαμαιτυπείων, των νυχτερινών κέντρων, σε πολιτιστικά κέντρα, σύμφωνα με την
έκφραση ενός υπουργού του, του Γιαννόπουλου. Σημειολογικά θα μπορούσα να
αποδώσω την πορεία του ΠΑ.ΣΟ.Κ, με μία πολύ απλή σκιαγράφηση: Ενός κατά κανόνα
γενειοφόρου και ντυμένου αρχικά με ζιβάγκο, άξεστου, αγενούς και αχρείου. Ο
οποίος κάθεται απέναντι από οιονδήποτε με ανοιχτά τα πόδια, όντας βέβαια σε καθεστώς
παρασιτικής σχέσης με την εξουσία. Η εικόνα αυτή σταδιακά διαμορφώνεται και,
στην αρχή τα πόδια του είναι ανοιχτά για λόγους που έχουν να κάνουν με την
κουλτούρα του, την καλλιέργεια του. Στη συνέχεια τα πόδια παραμένουν
ανοιχτά, κάτω από την πίεση της κοιλιάς του, που διαρκώς διευρύνεται. Αυτή
είναι η διαδρομή του ΠΑ.ΣΟ.Κ.
Ζήσης Παπαδημητρίου, ομότιμος καθηγητής κοινωνιολογίας ΑΠΘ
Μάζες
Πάντα το κεφαλαιοκρατικό σύστημα, ιδιαίτερα σε περιόδους
υψηλής κρίσης όπως στην εποχή μας. Φροντίζει εκ των προτέρων για την
διαμόρφωση εκείνων των πολιτικών δυνάμεων που θα μπορέσει να χρησιμοποιήσει,
αλλάζοντας το καθεστώς, στην υπηρεσία όμως των ίδιων συμφερόντων. Για
παράδειγμα, προετοιμάζει μία εκδοχή φασιστικής μορφής και προς το σκοπό αυτό χρειάζεται το κράτος-έθνος. Η Χρυσή Αυγή αναφέρεται στο Έθνος. Χρησιμοποιούμε
δηλαδή ένα λεξιλόγιο περασμένων εποχών, που δεν έχει καμία σχέση με την πραγματικότητα,
η οποία αποδομείται. Από την άλλη μεριά, το χρησιμοποιούμε ιδεολογικά ως
εργαλείο, για να μπορέσουμε στο μέλλον να παρασύρουμε τις αιώνια, ηλίθιες μάζες.
Ο Τρότσκι έλεγε το εξής: «Οι μάζες είναι ο φορέας της ιστορίας, και το κλειδί της
ιστορίας είναι ο συντηρητισμός των μαζών.» Αν δεν κατορθώσεις να τις ενσωματώσεις σε μία λογική εξυπηρέτησης των ίδιων των συμφερόντων τους, μέσα από την
συλλογικότητα, τότε οι μάζες είναι από τα χειρότερα που μπορεί να προκύψουν. Το
είδαμε με τα φασιστικά καθεστώτα του παρελθόντος.
____________
