Ανθρωπολογία: Για την Ανθρώπινη Φύση
(μετάφραση/επιμέλεια: Κωνσταντίνος Σύρμος)
«Όλες
οι γνώσεις και οι σπουδές του ανθρώπου, από την ιστορία, την γλωσσολογία και την
ψυχολογία, έρχονται αντιμέτωπες με ένα ερώτημα: Αν, σε τελική ανάλυση, είμαστε
το αποτέλεσμα από πολλαπλούς εξωγενείς παράγοντες. Ή, αν παρά τις διαφορές μας,
διαθέτουμε κάτι που θα μπορούσαμε να ορίσουμε ως κοινή ανθρώπινη φύση. Από την
οποία μπορούμε να αναγνωρίσουμε ο ένας τον άλλον ως ανθρώπινα όντα».
- του Ολλανδού φιλοσόφου Φονς Εντλερς, προλογίζοντας την
συζήτηση ανάμεσα στον Μισέλ Φουκώ και τον Ναόμ Τσόμσκι με θέμα «Ανθρώπινη
Φύση» το 1971.
Έχουμε εξελιχθεί σε βιοπολιτισμικούς πρώην-πιθήκους
Agustin Fuentes Τμήμα Ανθρωπολογίας, Πανεπιστήμιο της Νοτρ Νταμ
Πολλοί ρωτούν, τι υπάρχει στον πυρήνα της ανθρωπότητας. Είναι
το θηρίο του Χομπς; Περίφημο στις τρέχουσες μετριοπαθείς συζητήσεις. Ένα δηλαδή
ηθικό και συνεργατικό ζώο, που όλο και πιο έντονα προτείνετε από ορισμένους
ψυχολόγους και συμπεριφοριστές ζώων. Είναι μια ποικιλία προσαρμογών, προερχομένων από
ένα μυθικό Περιβάλλον της Εξελικτικής Προσαρμογής; Άποψη εκφρασμένη από
κάποιους προοδευτικούς ψυχολόγους. Ή είναι προϊόν κοινωνικών, πολιτικών,
οικονομικών και ιστορικών συνθηκών; Όπως μας λένε κάποιοι θεωρητικοί του
πολιτισμού.
Προ-Δαρβινικοί
ακαδημαϊκοί της Διαφώτισης, προσπάθησαν να φανταστούν μία μη-πολιτισμική
ανθρώπινη κατάσταση. Όμως ξέρουμε πλέον, πως συνεξελισσόμασταν με εργαλεία από
πέτρα για 2,5 εκατομμύρια χρόνια. Ένα από τα πλέον αξιοπερίεργα παράδοξα της
μοντέρνας επιστήμης είναι ο τρόπος, που μία προ-Δαρβινική αντίληψη (προερχόμενη
από τα απαραίτητα χαρακτηριστικά του ανθρώπινου ζώου) μεταμορφώθηκε σε
Δαρβινική λυδία λίθος: «αν επαρκώς δεν
πιστεύεις στην ιδέα της ανθρώπινης φύσης, τότε θα πρέπει να είναι δημιουργιστής»
(Konner 2002, Pinker 2003). Αλλά σε μία διαλεκτική αρένα όπου είναι εξαιρετικά
δύσκολο να βρεθούν γεγονότα, ένα είναι σίγουρο: η ανθρώπινη φύση είναι ένα
πολιτικά αμφισβητούμενο έδαφος. Όποιος επιχειρηματολογεί επ' αυτού και
συγχρόνως διαφωνεί, πως τα επιχειρήματα αυτά δεν συνδέονται με την κοινωνία και
την πολιτική, δεν είναι για να τον παίρνεις σοβαρά. Το να σκεφτείς πως δεν
ήμαστε τίποτα άλλο παρά πίθηκοι και να ανακαλύψεις εκεί την ανθρώπινη φύση,
ουσιαστικά συνιστά την άρνηση της εξέλιξης. Οι πίθηκοι ήταν οι πρόγονοί μας,
αλλά η έκθλιψη της ταυτότητας με την καταγωγή, καταντά μειωτική και της προσδίδεται πολιτικός χαρακτήρας.
Είναι κάθε ένας από εμάς περιορισμένος από τις ικανότητες,
τα κατορθώματα, την γονιδιακή δεξαμενή και την ιστορία των προγόνων μας, ή
διαθέτουμε την δυνατότητα να διαφέρουμε από αυτούς; Μετά το τέλος του πρώτου
Παγκοσμίου Πολέμου, η πόλωση έκανε την εμφάνισή της ανάμεσα στους εξελικτικούς
βιολόγους. Η εκ Δεξιών Επιστήμη, θεωρούσε πως απορρίπτοντας τον Λαμαρκισμό
(επίκτητα χαρακτηριστικά, ή «ελαφριά» κληρονομικότητα), θα μπορούσαμε πλέον να
δούμε πως είμαστε όλοι βουλιαγμένοι στο βλαστόπλασμά μας. Το οποίο και μας
θέτει όρια στο εύρος των δυνατοτήτων του ατόμου, της φυλής ή των ειδών.
Πρακτικά, αυτή η επιστήμη επικαλέστηκε μία προ-Δαρβινική ανθρώπινη «φύση»
κυρίως σε μια ανέλπιδη προσπάθεια άμυνας, κάποιας μορφής κληρονομικής
αριστοκρατίας για να αντιταχθεί στις διδασκαλίες περί φυλετικής και σεξουαλικής
πολιτικής ισότητας. Η Επιστήμη εκ Αριστερών, όμως, συνήθως αναζητούσε
μη-Μεντελιανούς μηχανισμούς για να υπερβεί την ζωώδη μας καταγωγή.
Τι είναι το ανθρώπινο ον;
Tim Ingold Τμήμα Ανθρωπολογίας, Σχολή Κοινωνικών Επιστημών, Πανεπιστήμιο Αμπερντίν
Τι είναι το ανθρώπινο ον; Τι σημαίνει να είσαι άνθρωπος; Στο
πρώτο ερώτημα θα μπορούσαμε να απαντήσουμε: ένα είδος της φύσης, μία
συγκεκριμένη υποδιαίρεση της τάξης των θηλαστικών. Αλλά, στην δεύτερη ερώτηση
απαντάμε εντελώς διαφορετικά. Λέμε πως, το να είσαι άνθρωπος, σημαίνει να υπερβαίνεις τον κόσμο της φύσης, να είσαι
κάτι παραπάνω από ένας απλός οργανισμός. Χάρη σε αυτήν την υπέρβαση, οι
άνθρωποι μπορούν να κοιτούν στον καθρέπτη της φύσης και να αναγνωρίζουν αυτό
που είναι. Εξαιτίας αυτής της διπροσωπίας για το νόημα του ανθρώπου, είναι που
επιμένουν οι ψυχολόγοι στην αναζήτησή τους για ένα καθολικό αρχέτυπο. Κάτι που
θα διασφαλίσει τις δυνατότητες του ανθρωπίνου εγκεφάλου ενώ θα αποδίδει την
εξέλιξη αυτών των δυνατοτήτων, σε μια θεωρία της μεταβολής, υπό την φυσική
επιλογή. Η οποία λειτουργεί μονάχα επειδή η ατομικότητα κάθε είδους στην φύση
είναι δίχως όριο μεταβλητή.
Αυτό δεν είναι ένα λάθος που θα το έκαναν οι ειδικοί στην
ανατομία. Για παράδειγμα, κάθε άνθρωπος έχει ένα εξόγκωμα στην μέση του
προσώπου, με δύο τρύπες που επιτρέπουν την αναπνοή. Το ονομάζουμε μύτη. Δεν
υπάρχουν δύο πανομοιότυπες μύτες: διαφέρουν
ανάμεσα στα άτομα και ανάμεσα στους πληθυσμούς. Ωστόσο, κανένας
εξοικειωμένος με την σύγχρονη βιολογία, δεν θα απέδιδε αυτές τις μεταβλητές, σε
προκαλούμενες αναπτυξιακές διακυμάνσεις, από ένα καθολικό ρινικό αρχέτυπο,
πανομοιότυπα κωδικοποιημένο σε όλους τους ανθρώπους. Ο Δαρβίνος δεν αρνήθηκε
τελικά την ουσιοκρατική θεωρία, πώς για κάθε είδος υπάρχει ένα προκαθορισμένο,
τυπικό καλούπι; Παρόλα αυτά, αυτή είναι η θεωρία απ' την οποία έλκονται οι
εξελικτικοί ψυχολόγοι, στην αναζήτησή τους για το ανθρώπινο γνωστικό σύμπαν.
Πράττουν έτσι γιατί αυτό αποτελεί μια επιστημολογική προϋπόθεση της επιστήμης
τους.
Στις μέρες μας, οι επιστήμονες κατατάσσουν όλα τα σωζόμενα
ανθρώπινα όντα, όχι μόνο σε ένα είδος αλλά σε ένα υπό-είδος, το Homo sapiens
sapiens. Όλα τα άλλα υπό-είδη έχουν εξαφανιστεί. Η ρητορική που το συνοδεύει,
ωστόσο, αποκαλύπτει πως δεν είναι κάποιο συνηθισμένο υπό-είδος. Διπλά ευφυής
(sapient), η καθοριστική ιδιότητα της σοφίας, το αποτέλεσμα μιας διαδικασίας
αύξησης της εγκεφαλικής μάζας, που τον διακρίνει μέσα στον κόσμο των έμβιων
όντων. Αυτή η διαδικασία, πέρα από το να κάνει διακριτή μια περαιτέρω
υποδιαίρεση, λέγεται πως ενέγραψε μια αποφασιστική ρήξη με εκείνον τον κόσμο.
Αυτό δηλαδή που πολύ ονομάζουν «ανθρώπινη επανάσταση». Οι προγενέστεροι
αντιπρόσωποι του νέου υπό-είδους, υποστηρίχθηκε πως κατάφεραν μια σημαντική
εξέλιξη, μία άνευ προηγούμενου στην ιστορία της ζωής, που τους έθεσε στο
μονοπάτι της εξέλιξης και της αυτογνωσίας, γνωστό και ως παράδοση ή πολιτισμός. Τα
ανθρώπινα όντα εκ φύσεως, βρισκόντουσαν σε μια ιστορική επίπονη προσπάθεια να
φτάσουν πέρα από αυτή την φύση. Έτσι που προοδευτικά συνειδητοποίησαν την ουσία
της ανθρώπινης τους υπόστασης. Αυτή η διπλοδιάστατη, υπό-ειδική ονομασία, η
διττότητα που πάντοτε υπονοούταν στην σύλληψη του ανθρώπου, ήταν εμφανώς
πρωταγωνίστρια. Παραπέμποντας ούτε σε ένα είδος της φύσης, ούτε σε μία
κατάσταση όντος, που υπερβαίνει την φύση, αλλά και στα δύο ταυτοχρόνως. Η
έννοια «άνθρωπος» είναι το υπαρξιακό δίλημμα ενός πλάσματος. που έχει
την γνώση του εαυτού του και του κόσμου. Του οποίου αποτελεί κομμάτι, μόνο μέσα
από την αποκήρυξη της ίδιας του της ύπαρξης σε αυτόν τον κόσμο.
Η αναγνώριση πως ο άνθρωπος είναι το παράγωγο αυτού που ο
Giorgio Agamben αποκαλεί μία «ανθρωπολογική μηχανή». Η οποία, στην προσπάθεια
μας για αυτογνωσία, ανελέητα μας διαχωρίζει από την αλληλουχία της οργανικής
ζωής εντός μας, όπου η ύπαρξή μας συμπεριλαμβάνεται. Αυτή η μηχανή οδηγεί το
εγχείρημα της Δυτικής σκέψης και επιστήμης. Όχι μόνο παράγει τον προβληματισμό
του καθολικού και του συγκεκριμένου, της κοινοτοπίας και της διαφοράς, αλλά
εξασφαλίζει επίσης ότι ποτέ δεν θα βρεθούν οι απαντήσεις. Για να βγούμε από το
αδιέξοδο -της κατανόησης της αντίληψής μας ως ύπαρξη και της ύπαρξης μας ως
αντίληψης- χρειάζεται να
αποσυναρμολογήσουμε το ανθρωπολογικό «μηχάνημα». Το πρώτο βήμα είναι να σκεφτούμε τους
ανθρώπους όχι με βάση το είναι, αλλά με βάση το τι κάνουν. Σύμφωνα με τον Jose Ortega y
Gasset, θα έπρεπε να πούμε «όχι αυτό που είναι ο άνθρωπος, αλλά αυτό που ζει». Η ανθρωπότητα, μας λέει ο Ortega, δεν πάει πακέτο με το απλό γεγονός πως
αποτελεί ένα από τα είδη, ή με το ότι γεννήθηκε σε έναν συγκεκριμένο πολιτισμό η
κοινωνία. Αλλά είναι κάτι που έχουμε και συνεχώς δημιουργούμε. Αυτό που
είμαστε, ή αυτό που μπορούμε να είμαστε, δεν έρχεται ετοιμοπαράδοτο. Πρέπει, διαρκώς
και δίχως τέλος, να αυτό-δημιουργούμαστε.
Αυτή είναι η ζωή, αυτή είναι η ιστορία και αυτό σημαίνει να είσαι άνθρωπος. Η
διερώτηση της ανθρώπινης ζωής είναι επομένως, να εξερευνήσει τις συνθήκες της
ενδεχομενικότητας, σε έναν κόσμο κατοικούμενο από όντα, των οποίων οι ταυτότητες
είναι εξ αρχής καθορισμένες. Όχι από προδιαγραφές συγκεκριμένων ικανοτήτων
είδους -ή πολιτισμού-, αλλά από το επίτευγμα της συνεργασίας. Αντίθετα από τα
ασυνεπή υβρίδια της βιολογίας και την εκ πολιτισμού δημιουργημένη, ανθρωπολογική
μηχανή, οι άνθρωποι του πραγματικού κόσμου χτίζουν οι ίδιοι και ο ένας για τον
άλλον κατά την δοκιμασία της κοινής τους ζωής.
Ανθρώπινη Φύση και Ανθρώπινος Πολιτισμός
Robert Sussman Τμήμα Ανθρωπολογίας, Πανεπιστήμιο Ουάσινγκτον, St. Louis.
Υπάρχει κάτι που μπορούμε να αποκαλέσουμε ανθρώπινη φύση;
Φυσικά και υπάρχει. Οι άνθρωποι γενικά, συμπεριφέρονται περισσότερο σαν άλλους
ανθρώπους παρά σαν χιμπαντζήδες ή γορίλες. Και οι χιμπαντζήδες, συμπεριφέρονται
περισσότερο σαν άλλους χιμπαντζήδες παρά σαν γορίλες ή ανθρώπους. Όμως, αυτό
δεν σημαίνει πως οι διαφορές ανάμεσα στους ανθρώπους, κυρίως των πολύπλοκων συμπεριφορών,
μπορεί να εξηγηθούν μόνο από την γενετική μεταβολή. Συγκεκριμένα, οι πιο
πολύπλοκες συμπεριφορικές διαφορές ανάμεσα στους ανθρώπους, εκτός κι αν
συγκεκριμένα γονίδια μπορούν να ταυτοποιηθούν γι' αυτές, πρέπει να θεωρηθεί πως
προέρχονται από αυτό που η ανθρωπολογία ορίζει ως «πολιτισμό».
Στην κορύφωση του κινήματος της ευγονικής, όταν οι
περισσότεροι εκ των επιστημόνων ασπάστηκαν την ιδέα πως, οι διαφορές στην
συμπεριφορά ανάμεσα στις διαφορετικές κοινωνικές τάξεις και «φυλές» και τα
εθνικά γκρουπ, καθορίζονταν από την κληρονομικότητα, ο Franz Boas (1911)
ανέπτυξε το ανθρωπολογικό σκεπτικό του «πολιτισμού». Σύστησε την, για την εποχή ακραία οπτική, πως αυτές οι διαφορές ήταν το επακόλουθο διαφορετικών ιστοριών,
όχι διαφορετικών έμφυτων δυνατοτήτων. Αυτές οι διαφορές προήλθαν από
διαφορετικές ιστορίες ζωής, μοιρασμένες κυρίως εντός, παρά ανάμεσα στις
κοινωνίες. Αυτό οδήγησε σε διαφορετικούς τρόπους αναμέτρησης με τον κόσμο και με
τις διαφορετικές κοσμοθεωρίες. Παρουσίασε την καινοτόμο χρήση του όρου
κουλτούρα, όχι ως άλλη λέξη για τον πολιτισμό, αλλά για να εμπλουτίσει τον τρόπο
που μπορούμε να εκφράσουμε πως: Διαφορετικές κοινωνίες παρουσιάζουν ξεχωριστές
κουλτούρες και ότι αυτό θεμελιώνει τις μεγάλες διαφορές ανάμεσα στους
ανθρώπους. Δυστυχώς οι ανθρωπολόγοι, έχουν ξεχάσει την ουσιώδη σπουδαιότητα
αυτής της οπτικής για την κατανόηση της ανθρώπινης συμπεριφοράς. Αυτό είναι
λυπηρό, γιατί πιθανότατα έχουμε να κάνουμε με την σπουδαιότερη συνεισφορά της
ανθρωπολογίας στην σύγχρονη επιστήμη.
Όταν επιχειρήσουμε να αποδώσουμε διαφορές ανάμεσα σε
διαφορετικά άτομα ή ομάδες, για να διορθώσουμε γενετικά βιολογικές δυνατότητες,
οφείλουμε να είμαστε ιδιαίτερα προσεκτικοί. Γιατί αυτό υπονοεί πως αυτές οι
διαφορές είναι αμετάβλητες. Ιστορικά, αυτό αποτελεί το βαρύ πυροβολικό, που
χρησιμοποίησαν οι ρατσιστές για να επιβάλουν απάνθρωπες θεραπείες σε πολλές
ομάδες ανθρώπων. Διαφορές στην κουλτούρα, υποκουλτούρα και την σταδιοδρομία της
ζωής, έχουν παρερμηνευθεί και έχουν συχνά γίνει η βάση της προκατάληψης μαζί
με την ψευδό-επιστήμη και την κακή βιολογία. Όπως ο Boas (1916) ισχυρίστηκε: «Εκτός
κι αν αποδειχτεί το αντίθετο, οφείλουμε να υποθέσουμε ότι όλες οι πολύπλοκες
δραστηριότητες, είναι κοινωνικά προσδιορισμένες, όχι κληρονομικές» (Degler
1991:148). Ο Alfred Kroeber επίσης προειδοποίησε πως μέχρι να αναγνωριστούν οι
βιολογικές βάσεις για τις συμπεριφοριακές διαφορές και επακριβώς να
καθοριστούν, πρέπει να υποθέτουμε την μη ύπαρξή τους. Αν δεν το πράξουμε, η
δουλειά μας μετατρέπεται σε «ένα αποδυναμωμένο μείγμα ιστορίας και βιολογίας»
(1915:285).
Ένα καλό παράδειγμα για τα παραπάνω, είναι η ιδέα πως οι
άνθρωποι είναι εκ φύσεως επιθετικοί ή βίαιοι. Ναι, μπορούμε να είμαστε βίαιοι κάτω
υπό ορισμένες συνθήκες. Και κάποιοι άνθρωποι και κουλτούρες είναι πιο βίαιες
από άλλες. Αλλά, αυτές οι διαφορές «προκαλούνται» από το περιβάλλον ή την
κληρονομικότητα; Οι διαφορετικοί δείκτες ανθρωποκτονιών στην Νέα Υόρκη, το
Λονδίνο ή το Τόκιο, οφείλονται σε βιολογικές διαφορές των κατοίκων τους; Νομίζω
πως όχι. Το να πούμε πως οι άνθρωποι έχουν μια τάση για βία, δεν λέει τίποτα.
Έχουμε επίσης την τάση για τη μη βία. Συγκεκριμένα ο κανόνας, η πιο κοινή
στατιστικά συμπεριφορά μέσα στις ομάδες των ανθρώπων, είναι η συνεργασία και
ανάμεσα στις ομάδες η ειρήνη (Fry 2006). Η βία, εντός και ανάμεσα στις
κοινωνίες, είναι στατιστικά αφύσικη. Πρέπει να κατανοήσουμε τις φυσιολογικές
συμπεριφορές, πριν να κατανοήσουμε στατιστικά και συμπεριφορικά της μη
φυσιολογικές. Αλλά και τις κοινωνικές συνθήκες, που οι δεύτερες προκύπτουν. Το
να εστιάσουμε κυρίως ή μόνο στις σπάνιες, μη φυσιολογικές συμπεριφορές, είναι
σαν να εξετάζουμε το ζήτημα ως δημοσιογράφοι σε βραδινό δελτίο ειδήσεων.
Τι γίνεται όμως με την ανθρώπινη φύση; Όπως προείπα, πιστεύω
πως η ανθρώπινη φύση υπάρχει. Όμως, κατά κύριο λόγο, την μελετάμε σε λανθασμένο
επίπεδο. Πηγαίνοντας πίσω στην αναφορά μου ανάμεσα σε χιμπατζήδες και
ανθρώπους, αυτά τα δύο είδη λοιπόν, συμπεριφέρονται διαφορετικά λόγω
διαφορετικότητας της φύσης τους. Αλλά σε ποιο επίπεδο αυτές οι διαφορές στην
φύση τους προκύπτουν; Άνθρωποι και χιμπατζήδες διαφέρουν στην νευροβιολογία
τους και αυτές οι διαφορές δομούν τον τρόπο που συμπεριφέρονται. Ο Edmund
Leach περιέγραψε πώς μπορούμε να προσεγγίσουμε την μελέτη των θεμελιωδών δομών
συμπεριφοράς:
Αρκετά
απλά, μηχανικά μοντέλα, μπορούν να έχουν ομοιότητα για την κοινωνική ανθρωπολογία. Παρά το
αναγνωρισμένο γεγονός, πως τα λεπτομερή εμπειρικά δεδομένα της κοινωνικής ζωής
παρουσιάζουν την μέγιστη πολυπλοκότητα. Αν έχω ένα κομμάτι λαστιχένιου φύλλου
και σχεδιάσω πάνω του σειρές γραμμών, που θα συμβολίζουν της λειτουργικές
διασυνδέσεις ορισμένων από των κοινωνικών φαινομένων. Και στην συνέχεια ξεκινήσω
να τεντώνω κάπως το λάστιχο, θα αλλάξω το φανερό σχήμα του αρχικού γεωμετρικού
σχήματος τόσο, που να μην αναγνωρίζεται. Κι όμως υπάρχει μία προφανής αίσθηση
πως είναι ακόμη το ίδιο σχήμα. [1961:7]
Πάνω στην ίδια βάση, μπορούμε να πούμε, πως άνθρωποι και
χιμπατζήδες παίζουν διαφορετικά παιχνίδια (σκάκι και ντάμα, αλλά υπερβολικά πιο
πολύπλοκα). Περιγράφοντας ξεχωριστές συμπεριφορές, δεν θα μας βοηθήσει να
καταλάβουμε τους απόλυτους κανόνες του παιχνιδιού. Θα απαιτούσε έναν τεράστιο
αριθμό παραλλαγών. Αλλά, μόλις μαθαίναμε τους κανόνες, θα ήταν πιθανό να
κατανοήσουμε όλες τις πιθανές παραλλαγές, την ολοδυναμικότητα της συμπεριφοράς του
ανθρώπου και του χιμπατζή. Και το συμφραζόμενο νόημα της στατιστικής κατανομής
αυτών των παραλλαγών. Για παράδειγμα, το να μελετήσουμε μια γλώσσα, δεν θα μας
επιτρέψει να καταλάβουμε την νευροβιολογία, ή γενικά την ανθρώπινη γλώσσα, και
οι χιμπατζήδες δεν διαθέτουν την νευροβιολογία
που ενεργοποιεί την γλώσσα. Ως τώρα, για τις πιο πολύπλοκες συμπεριφορές,
ακόμη συζητάμε περί στατιστικών παραλλαγών. Χρειάζεται να ξεκινήσουμε να
συζητάμε για τους θεμελιώδους κανόνες, τις ξεχωριστές γραμμές στα λαστιχένια
φύλλα.
Η Ανθρώπινη Φύση: Πάντα εξαρτημένη απ' το πλαίσιο
Patrick V. Kirch Τμήμα Ανθρωπολογίας και Συνδυαστικής Βιολογίας, Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια, Μπέρκλεϊ
Ποια είναι η φύση της ανθρώπινης φύσης; Είναι οι άνθρωποι
έμφυτα σκληροί και γενοκτόνοι; Ή, εκ φύσεως συνεργατικοί και
αλτρουιστές; Προφανώς, η ανθρωπολογική έρευνα σε όλο τον κόσμο και στην
διάρκεια της ανθρώπινης ιστορίας, μας μαθαίνει ότι και η γενοκτονία και ο
αλτρουισμός, συμβαίνουν μέσα στα όρια της ανθρώπινης φύσης. Το καθοριστικό
σημείο που φέρνει αυτά τα αποτελέσματα είναι το πλαίσιο της ανθρώπινης δράσης.
Αν ένα μάθημα μας διδάσκει η ανθρωπολογία, αυτό είναι ότι η
ανθρώπινη βιολογία, η ανθρώπινη ψυχολογία και η ανθρώπινη συμπεριφορά, εξαρτώνται
από το πλαίσιο. Αυτή η τεράστια βιολογική και συμπεριφορική ευελιξία -η
ικανότητα να υιοθετούμε διαφορετικά ψυχολογικά, αντιληπτικά και συμπεριφορικά
ρεπερτόρια- επέτρεψε στους ανθρώπους να επιζήσουν υπό ακραίες κλιματικές και
περιβαλλοντικές συνθήκες. Από την παγωμένη τούντρα ως την καυτή έρημο οι
άνθρωποι είναι τα μόνα βιολογικά όντα, που πέτυχαν τέτοια ευρεία εξάπλωση. Η
βιολογική και συμπεριφορική ευελιξία, έκανε τους ανθρώπους να μεταβούν από τα
αγροκτήματα στις βιομηχανικές πόλεις και από την επικοινωνία με τα αρχαία
πνεύματα, στην επικοινωνία μέσω διαδικτύου. Σε ταχύτητες, που ξεπερνούν τον ρυθμό
της φυσικής επιλογής, συχνά εντός της
πορείας μιας ολόκληρης ζωής.
Αυτή είναι μια αλήθεια, που οι άνθρωποι αντιστέκονται στις
σημερινές Ηνωμένες Πολιτείες. Γύρω από την λάμψη που κυκλώνει την επιτυχία του
έργου χαρτογράφησης του ανθρώπινου γονιδιώματος. Οι άνθρωποι στις σημερινές
Ηνωμένες Πολιτείες, μοιάζουν περισσότερο από ποτέ αποφασισμένοι να πιστέψουν, πως
κάθε πτυχή της ανθρώπινης βιολογίας και της
ανθρώπινης συμπεριφοράς είναι συνδεδεμένη -κάθε χαρακτηριστικό είναι
προγραμματισμένο από ένα συγκεκριμένο γονίδιο. Από την υψηλή αρτηριακή πίεση ως
τις μαθηματικές ικανότητες: Είτε γεννιέσαι με αυτά είτε όχι.
Στις προγενέστερες γενιές, ο βιολογικός ντετερμινισμός
χρησίμεψε ως κοινωνικό όπλο. Νομιμοποίησε και φυσιοποίησε την ανισότητα σε στατιστικές υγείας. Εισόδημα, εκπαίδευση και επαγγελματική καταξίωση. Ο
βιολογικός ντετερμινισμός, δικαιολόγησε την έλλειψη προσπάθειας αντιμετώπισης
των κοινωνικών βάσεων της κοινωνικής
ανισότητας. Αντίθετα, ο νέος βιολογικός ντετερμινισμός, στάθηκε μερικές φορές
δεκτικός σε προτάσεις για «προσαρμοσμένες» θεραπείες σε διαφορετικά γονότυπα: «Εξατομικευμένη»
θεραπευτική αγωγή, που θα απομονώσει και θα θεραπεύσει γονίδια που προκαλούν
καρκίνο σε άτομα. Ή, και, μονοφυλικές τάξεις και σχολεία. που θα διευθετήσουν
τις διαφορές βάσει φύλου στην νευρολογική και γνωστική ανάπτυξη.
Ειρωνικά, τέτοιες προτάσεις ενισχύουν, παρά μειώνουν την ανισότητα. Αφιερώνοντας τεράστια χρηματικά ποσά στην απομόνωση και την θεραπεία των εξατομικευμένων γενετικών συνιστωσών της βιολογικής και κοινωνικής δυσλειτουργίας. Και όχι στην αντιμετώπιση τους ή στην αναγνώριση των περιβαλλοντολογικών παραγόντων αυτών των προβλημάτων. Ώστε να δημιουργήσουν σε ορισμένες περιπτώσεις, διαφορετικά ιατρικά, εκπαιδευτικά και άλλα κοινωνικά «ίχνη», για όσους αντιστοιχούν σε διαφορετικές «βιολογικές» ομάδες.
Ειρωνικά, τέτοιες προτάσεις ενισχύουν, παρά μειώνουν την ανισότητα. Αφιερώνοντας τεράστια χρηματικά ποσά στην απομόνωση και την θεραπεία των εξατομικευμένων γενετικών συνιστωσών της βιολογικής και κοινωνικής δυσλειτουργίας. Και όχι στην αντιμετώπιση τους ή στην αναγνώριση των περιβαλλοντολογικών παραγόντων αυτών των προβλημάτων. Ώστε να δημιουργήσουν σε ορισμένες περιπτώσεις, διαφορετικά ιατρικά, εκπαιδευτικά και άλλα κοινωνικά «ίχνη», για όσους αντιστοιχούν σε διαφορετικές «βιολογικές» ομάδες.
____________
Πηγή: VITAL TOPICS FORUM
On Nature and the Human