Άλλεν Γκίνσμπεργκ: Η ποίηση απαλύνει τον ανθρώπινο πόνο
(απομαγνητοφώνηση/επιμέλεια: Κωνσταντίνος Σύρμος)
Ρυθμός της Ποίησης
Η πρώτη μου θρησκεία είναι η θρησκεία της ποίησης. Δηλαδή η
εξερεύνηση, η ψηλάφηση του νου, η εξέταση της φύσης του νου κι η διερεύνηση της
συνείδησης. Η πρακτική της επίγνωσης μέσα απ’ τη γνώση της σκέψης σου. Πράγμα
που συμβαίνει σ’ αυτόν που γράφει ποίηση. Είναι κάτι σαν την πρακτική του
διαλογισμού. Ενδιαφέρθηκα για τον Βουδισμό, όταν έμαθα πως τόσο ο Βουδισμός
Ζεν, όσο κι ο Θιβετανικός Βουδισμός, βασίζονται σε μια ιεραρχία δασκάλων που
ήταν και ποιητές. Δε γίνεσαι μέγας Βουδιστής Δάσκαλος αν δεν είσαι ποιητής.
Αργότερα γνώρισα μερικούς αξιόλογους Θιβετιανούς Λάμα, που είναι και ποιητές
και πλούτυναν τις εμπειρίες μου. Κάναμε ανταλλαγές εμπειριών ανατολικής και
δυτικής ποίησης. Αλλά νομίζω πως εγώ βγήκα πιο κερδισμένος. Κάνω ένα συνδυασμό
ανατολικής και δυτικής σκέψης. Το κοινό τους στοιχείο είναι η αυθόρμητη ποίηση,
που ανήκει στην παράδοση της Βουδιστικής ποίησης «beat», του Κέρουακ, το αυθόρμητο «μπι-μποπ». Όταν
διασπάς το άτομο βγάζεις μεγάλη ενέργεια. Όταν διασπάς τη μορφή της ποίησης,
όταν σπάσεις ένα απλό ιαμβικό ή τροκαϊκό μέτρο, αποκτάς μεγάλη ποικιλία ρυθμών
και χρόνους πολύ πλουσιότερους και βγαίνει μεγάλη ενέργεια. Η ελεύθερη μορφή
λοιπόν, είναι πλούσια σε φυσικούς ρυθμούς. Το θέμα είναι να το βάλεις πάνω στο
χαρτί, για να δει ο κόσμος πως χωρίζεται ο στίχος με την αναπνοή.
Στην ουσία ψάχναμε για τους ρυθμούς που εκφράζουν τα δικά μας
συναισθήματα, τις δικές μας συγκινήσεις, tη δική μας αναπνοή. Γιατί η αναπνοή και τα
αισθήματα είναι ταυτόσημα. Το θέμα λοιπόν, ήταν να συνεχίσουμε θετικά τη
δουλειά των προγενέστερων, όχι να στραφούμε εναντίον τους. Το παράξενο με τους
κριτικούς διανοούμενος, είναι πως πιστεύουν ότι όλοι αντιδρούν ενάντια σε κάτι κι
όχι ότι συνεχίζουν τη δουλειά προηγουμένων γενιών. Θα συμβούλευα τις γενιές που
θα έρθουν μετά τη δική μου, να συνεχίσουν τη δουλειά μας, για να απελευθερωθεί
η ποίηση απ’ τις συμβατικές εικόνες και τον αφηρημένο στίχο. Και να γειωθεί
στην σημερινή πραγματικότητα αλλά και στ’ αληθινά αισθήματα και στον αληθινό
λόγο, σ’ όποια γλώσσα κι αν είναι. Γιατί δεν πρόκειται για Αμερικανική
επινόηση. Στην πραγματικότητα, αυτό το επινόησαν στην Ευρώπη. Οι φουτουριστές
στη Ρωσία, οι σουρεαλιστές και οι ντανταϊστές στη Γαλλία, χρησιμοποίησαν τη
λειτουργία του νου και του λόγου σαν βάση της ποίησης κι όχι μια προκαθορισμένη
συνταγή για ένα ξερό, λογικό, περιορισμένο σχήμα. Η λογική είναι μόνο ένα μέρος
της επίγνωσης. Είναι σημαντικό μέρος, αλλά όταν της επιτραπεί να επιβληθεί στα
αισθήματα, στις αισθήσεις του κορμιού και στην αναπνοή, τότε για την ποίηση δεν
έχει νόημα. Η θέση της λογικής είναι μόνο να κρατάει μια ισορροπία. Είναι σαν
να γράφω ένα ποίημα για το φρικτό λιπαρό φαγητό της Κεντρικής Ευρώπης και να
μπαίνει η διανόηση στη μέση, για να αναφέρει συνταγές, μικρό-βιωτική
μαγειρική κι αγρονομία. Όλα αυτά ανήκουν
στη διανόηση. Αλλά δεν πρέπει να επικρατεί και στο σχήμα. Το σχήμα πρέπει να
υπαγορεύεται απ’ την πνοή και τον παλμό, την συνοχή της σκέψης. Εκεί αρχίζει ο
Έλιοτ κι εκεί εγκαταλείπουν οι οπαδοί του.
Επανάσταση
Η μητέρα μου ήταν Σταλινική κι ο πατέρας μου αντί-Σταλινικός, oπότε μπήκα νωρίς στις μεγάλες διαμάχες της
αριστεράς. Εγώ, όμως, προχώρησα σε κάτι άλλο. Συνειδητοποίησα πως κι οι δύο
πλευρές ήταν θυμωμένες και δεν μπορούσαν να ελέγξουν την επιθετικότητά τους, οπότε
το πεδίο της μάχης ήταν η προσωπική τους εγωκεντρικότητα. Η επιθετικότητα του
καθενός. Ο Έζρα Πάουντ, έλεγε: «Άρχισε εκεί που είσαι για ν’ αδειάσεις το
λιμάνι απ’ τη βρώμα του». Δηλαδή, καθάρισε τους δικούς σου Στάβλους του Αυγείου, πρώτα. Καθάρισε το δικό σου παιχνίδι, πριν
αρχίσεις να λες σ’ άλλους πως ν’ αντιμετωπίσουν τον κόσμο. Λένε πως η γενιά του
«beat» ήταν επαναστατική. Εγώ
λέω, πως η τότε άρχουσα τάξη πήγαινε ενάντια στη φύση ενώ η γενιά του «beat» ήταν υπάκουη προς την ανθρώπινη φύση και
προσπαθούσε να προτείνει κάποιες αξίες. Γενναιοδωρία και σεβασμό προς τη φύση
και προς αλλήλους, κάποιο ιερό νόημα της ύπαρξης. Εγώ λοιπόν, δεν θα την
ονόμαζα επαναστατική. Νομίζω πως αυτό ήταν μια μπουρζουαζική αντίληψη. Αυτός
που δεν έπαιρνε το δρόμο της καταστροφής του πλανήτη, γι’ αυτούς, ήταν
επαναστάτης. Εμάς μας ενδιέφερε μια πιο θετική πρόσβαση και δε θέλαμε να
τσακωνόμαστε για το σωστό ή το λάθος. Θέλαμε να δώσουμε ένα παράδειγμα σαν ποιητές,
που προβάλλουν το δικό τους όραμα: του ωραίου, του αρμονικού και του εφικτού.
Καταγράφαμε τη συνείδηση και τη σύγχυσή μας, την αβεβαιότητα και τη
σεξουαλικότητά μας. Καταγράφαμε το νου μας, το ίδιο μας το μυαλό. Αυτό δεν
είναι επαναστατικότητα, είναι μια υπευθυνότητα. Η ευθύτητά μας δεν περιείχε
επιθετικότητα. Στο έργο του Κέρουακ, του Σνάιντερ και στο δικό μου, δεν υπάρχει
θυμός, υπάρχει μια παραδοσιακή οργή αλλά και μια αρχικά πολύ θετική πρόταση.
Στο τέλος του πιο γνωστού μου ποιήματος, «Το ουρλιαχτό», λέω: «Είμαι στο
Ρόκλαντ μαζί σου…» Είναι ένας υπαινιγμός συμπόνιας κι όχι μίσους ή επανάστασης.
Νομίζω πως αυτή η άποψη δεν έχει ακόμα περάσει στον κόσμο. Οι άνθρωποι
πιστεύουν πως για να ζήσουν ένα ενάρετο βίο και να καθαρίσουν την κοινωνία,
πρέπει να νιώθουν θυμωμένοι. Αυτός ο θυμός έχει προκαλέσει την έλλειψη
ανεκτικότητας των μονοθεϊστών φανατικών, φασιστών του Ιράν, των σοβινιστών
δημαγωγών της Σερβίας, της Κροατίας, της Ελλάδας, της Μακεδονίας. Όλοι
τσακώνονται για λέξεις και καταστρέφουν τη γη που θέλουν να διεκδικήσουν. Όλοι
ενδίδουν στις εγωκεντρικές τους κρίσεις. Ο θυμός όμως, δε θέλει να του
υπενθυμίζεις τις κρίσεις του. Αν το κάνεις σου απαντάει: «Εσύ επαναστατείς!»
Πεποιθήσεις
Προτείναμε την ιδέα της ιερότητας της φιλίας. Κάτι σαν τη
σχέση του Αχιλλέα με τον Πάτροκλο. Ή κάποια άλλη σχέση, ακόμα κι ομοφυλοφιλική.
Πάντως κάποια συμπάθεια μεταξύ αντρών. Αν όχι σεξουαλική, μια τρυφερότητα
μεταξύ αντρών και μια τρυφερότητα μεταξύ γυναικών. Και, μια εξομολόγηση αυτής
της τρυφερότητας. Επίσης προτείναμε την προστασία κι όχι την καταστροφή της
φύσης. Την εξερεύνηση του νου μας με τη χρήση ναρκωτικών, για να διευκολυνθεί
αυτό, όπως μαριχουάνα και ψυχεδελικά. Αλλά αμέσως απαγορεύτηκαν απ’ το κράτος,
που τα χρησιμοποιούσε για πολεμικά όπλα κι όχι για διεύρυνση της συνείδησης.
Προτείναμε έννοιες οικολογίας, σεξουαλικής επανάστασης, όπως είπα και πριν, και
μια διαχρονική διάθεση στις τέχνες, αφού διδασκόμασταν απ’ τους προγενέστερους
ποιητές αντί να επαναστατούμε εναντίον τους. Επίσης έννοιες διαφυλετικών
ανταλλαγών, για παράδειγμα ο Κέρουακ, ασχολήθηκε με την Αφρικανό-αμερικάνικη
κουλτούρα και προσπάθησε να ενσωματώσει τους ρυθμούς της στην ποίηση. Σεβόταν
και λάτρευε τους μεγάλους μαύρους μουσικούς, που εκείνη την εποχή δεν μπορούσαν
να παίξουν στην Νέα Υόρκη. Την εποχή που ο Κέρουακ έγραφε το «On the road», ο Τσάρλι Πάρκερ, ο Τελόνιους Μανκ κι η
Μπίλι Χόλιντεϊ, δεν μπορούσαν να παίξουν στα κέντρα της Νέας Υόρκης. Τους το
απαγόρευε η αστυνομία, γιατί είχαν συλληφθεί κάποτε για χρήση μαριχουάνας,
ηρωίνης ή κάτι σχετικό και τότε ήθελες την άδεια της αστυνομίας για να
τραγουδήσεις ή να παίξεις τρομπέτα!
«Ήταν ένα σοκάκι στο Σαν Φρανσίσκο, πίσω απ’ το
σταθμό του Νότιου-Ειρηνικού, μέσα στα κοκκινότουβλα τεμπέλικων απογευμάτων, που
όλοι ήταν στα γραφεία κι ένιωθες στον αέρα το άγχος τους να ξεχυθούν πάλι στους
δρόμους, καλοντυμένοι απ’ τα μεγάλα κτίρια ή εργάτες απλοί, έρχονταν και
φορτηγατζήδες κι ακόμα και φτωχοί νέγροι».
Ο Κέρουακ διδάχτηκε απ’ τους ήρωες της μαύρης κουλτούρας κι
αυτό το πέρασε στην άσπρη κουλτούρα. Την ίδια εποχή, έκανε κι ο Πρίσλεϊ κάτι
αντίστοιχο στη μουσική. Τότε είχαμε και
λογοκρισία στα βιβλία κι είχαμε και μια σειρά από δίκες. Η δίκη μου για «Το ουρλιαχτό» το 1957, και του Μπάροουζ το
’62. Κερδίσαμε κι οι δύο κι ανοίξαμε το δρόμο για τη λογοτεχνία. Πριν απ’ αυτό,
στην Αμερική, δεν διάβαζες ποιήματα του Κατούλλου. Τα πιο τολμηρά του ποιήματα
δημοσιεύονταν μόνο στα Λατινικά. Ήταν όλα στ’ αγγλικά, αλλά όταν έφτανες σε
σημεία που μιλούσε για έρωτες αγοριών ή κοριτσιών, ήταν στα Λατινικά! Ή το
σατιρικό του για τον μεσάζοντα του Πατρόνιου, είχε κομμάτια στα λατινικά, ως
ακατάλληλα για τους αμερικάνους! Έπρεπε λοιπόν να καταργήσουμε τη λογοκρισία
βιβλίων και μετά ν’ ασχοληθούμε με την λογοκρισία του κινηματογράφου. Ο Άντι
Ουόρχολ, κι άλλοι πολλοί βοήθησαν σ’ αυτό. Κι έτσι φτάσαμε στο «Τελευταίο Ταγκό στο Παρίσι», που ο Μάρλον Μπράντο
αλείφεται με βούτυρο πριν κάνει έρωτα! Πολλές ιδέες μας αφομοιώθηκαν απ’ την
αμερικάνικη κουλτούρα κι απ’ την παγκόσμια κουλτούρα, σαν νόμιμες ερμηνείες
ενός νέου τρόπου ζωής. Αλλά, όπως και με τους αλκοολικούς, υπάρχει ακόμα η
στέρηση, υπάρχει κι η εξάρτησή μας απ’ τα πετρελαιοειδή χημικά, σαν πηγή
ενέργειας που δηλητηριάζει τον αέρα και διαβρώνει τις μύτες των αγαλμάτων του
Παρθενώνα, όπως κι η όξινη βροχή. Υπάρχει ακόμα η εξάρτηση απ’ τα πετρελαιοειδή
ως πηγή ενέργειας ή ακόμα χειρότερα η πυρηνική ενέργεια, που δημιουργεί
τεράστια κι ίσως άλυτα προβλήματα αποβλήτων.
Μέρος του προγράμματός μας, βασικά, ξεκίνησε απ’ την ενόραση πως
η επιστήμη είναι περιορισμένη. Μπορείς να δημιουργήσεις μια ατομική βόμβα αλλά
δεν ξέρεις πώς να ξεφορτωθείς το πλουτώνιο. Με άλλα λόγια, δεν ξέρεις πώς να
σκουπίσεις τον πισινό σου! Οι ατομικοί επιστήμονες δεν ξέρουν ούτε πώς να
σκουπιστούν! Γι’ αυτό τους αποκαλούμε «μισόκωλους» επιστήμονες. Κάνουν μια
έκρηξη, αλλά δεν ξέρουν να μαζεύουν τα συντρίμμια. Είναι σαν τον μύθο με τον
μαθητευόμενο μάγο –δεν ξέρω πόσο γνωστός είναι στην Ελλάδα. Εκτός βέβαια απ’
την ταινία «Φαντασία» του Ντίσνεϊ. Ο μάγος, μαθαίνει στον μαθητευόμενο πώς να
κουβαλάει το νερό με τη μαγική σκούπα απ’ το πηγάδι στη δεξαμενή του κάστρου.
Αλλά δεν του μαθαίνει πώς να σταματήσει τη σκούπα. Οπότε το κάστρο πλημμυρίζει
απ’ την ανικανότητα του μαθητευόμενου. Κι οι επιστήμονες της εποχής μας είναι
ανίκανοι αλλά περηφανεύονται σαν να είναι θεοί. Ο Ρεμπώ είπε πριν από καιρό: «Η
επιστήμη, η νέα αριστοκρατία κι ο κόσμος προχωράει, γιατί δεν γυρίζει πίσω;» Ο
Μπλέικ, ακόμα πιο παλιά, μίλησε για τους «σατανικούς μύλους» εννοώντας τους
μύλους του νου, αλλά και τους μολυσματικούς μύλους του πετρελαίου και του κάρβουνου,
που μόλυναν την Αγγλική επαρχία της εποχής του –τον 18ο αιώνα.
Βιετνάμ
Το Φεβρουάριο του ’61, ήμουνα στην Ευρώπη. Μετά πήγα στην
Αφρική και στην Ινδία. Γύρισα τον Ιούνιο ή Ιούλιο του 1963. Ουσιαστικά, τότε
έκανα το γύρο του κόσμου, αρχίζοντας απ’ τη Μεσόγειο. Επισκέφτηκα τον Μπάροουζ
στην Ταγγέρη, μετά τη συνεργασία μας στο «Naked Lunch». Τότε δούλευε πάνω στα επόμενα βιβλία του.
Μετά έμεινα λίγο στο Παρίσι και στην Ολλανδία. Και μετά πήγα στην Αθήνα, όπου
έμεινα γύρω στους τρεις μήνες. Ήταν τότε η αρχή του πολέμου του Βιετνάμ. Μόλις
είχε αρχίσει σε πολύ μικρή κλίμακα, αλλά μαγειρευόταν απ’ τα μέσα της δεκαετίας
του ’50, όταν ο Τζον Φόστερ Ντάλας παρεξήγησε την όλη κατάσταση και νόμιζε πως
έπρεπε να παίξει το παιχνίδι των «ντόμινο» για ν’ αποκρούσει την Κίνα. Έκανε το
λάθος να βασιστεί σε έναν αντί-κομμουνιστή καθολικό, αντί να υποστηρίξει τον Χο
Τσι Μιν, που κι αυτός ν’ αποκρούσει την Κίνα ήθελε, αφού η Κίνα και το Βιετναμ
ήταν ιστορικά εχθροί. Κι έτσι μπήκαμε σ’ ένα πόλεμο για το τίποτα. Στη συνέχεια
αποδείχτηκε εντελώς άσκοπο και τώρα προσπαθούμε να κάνουμε εμπόριο με την Κίνα.
Όταν γύρισα λοιπόν, η Αμερική ζούσε στον πυρετό του πολέμου. Ένα από τα πρώτα
πράγματα που έκανα όταν γύρισα, ήταν να κατέβω για πρώτη φορά σε διαδήλωση
εναντίον της επίσκεψης του ηγέτη του Νότιου Βιετνάμ, που επισκέπτονταν τότε το
Σαν Φρανσίσκο. Το πανό μου έγραφε: «Ο Ντιέμ κι ο Μάο Τσε-Τουνγκ είναι μέσα στα
ίδια κρέατα». Το κύκλωμα των στρατιωτικών βιομηχανιών είχε επικρατήσει στην
Αμερικανική πολιτική. Η C.I.A
δημιουργούσε
πολλά προβλήματα παντού. Σχεδίαζαν να δολοφονήσουν τον Νουμούμπα. Προσπάθησαν
να δολοφονήσουν τον Φιντέλ Κάστρο. Και είχαν μπει στο εμπόριο οπίου στην
νοτιοανατολική Ασία, για να πάρουν με το μέρος τους τις τοπικές φυλές, για να
τους βοηθήσουν στον πόλεμο ενάντια στον Κομμουνισμό. Γύρισα λοιπόν σε μια
αρκετά διεφθαρμένη χώρα.
Τηλεόραση
Όχι, δε βλέπω τηλεόραση. Πιστεύω πως η τηλεόραση είναι μία
μηχανή ύπνωσης, σκοπός της είναι να προκαλεί άγχος και να ελέγχει το νου. Αυτή
ήταν η εμπειρία που είχα στη Σερβία. Στη Σερβία υπάρχει μόνο ένα κανάλι. Ήμουν
εκεί το φθινόπωρο του 1993. Το κανάλι είναι κρατικό και δείχνει μόνο τις
φρικαλεότητες που ‘κάναν οι Βόσνιοι κατά των Σέρβων, αλλά καμιά φρικαλεότητα
των Σέρβων κατά των Βόσνιων. Στην Κροατία έχουν το ίδιο κλειστό κύκλωμα. Καμιά
πληροφόρηση εκτός απ’ αυτή της τηλεόρασης. Σ’ αυτή τη φτωχή αγορά ιδεών, είναι
δυνατόν, ελέγχοντας την τηλεόραση και τα μίντια, να ελέγχεις τα μυαλά των
ανθρώπων. Η Αμερικανική τηλεόραση ανήκει σε μια μικρή ομάδα ανθρώπων. Άνθρωποι
που δεν προσφέρουν μόρφωση, ούτε πληροφόρηση. Δεν είναι καν ειλικρινείς.
Ουσιαστικά, έχουν μία μηχανή που βγάζει λεφτά και προφανώς πιστεύουν πως η βία
φέρνει λεφτά. Εγώ όμως πιστεύω πως κάνουν λάθος. Το μαλακό πορνό θα τραβούσε πιο
πολλούς θεατές από τη βία. Αυτοί όμως προσφέρουν μόνο ανήθικη βία αντί για λίγο
«έρως». Εγώ θα πόνταρα πάντα στον έρως ενάντια στη βία, αν υπήρχε ελεύθερη
αγορά. Τα ποιήματά μου έχουν απαγορευτεί στην τηλεόραση, όπως απαγορεύονταν
κάποτε από τον τύπο. Αυτό ισχύει μόνο για την Αμερικανική τηλεόραση. Επομένως,
δε βλέπω πολύ τηλεόραση. Καμιά φορά βλέπω τα νέα, αλλά αηδιάζω γιατί δε λένε
τίποτα. Τώρα έχουν λυσσάξει για το «άσπρο νερό», ένα δήθεν σκάνδαλο, που είναι
απλώς μια είδηση φτιαγμένη για την ακροαματικότητα, κι όλοι το παρακολουθούν
στον τύπο και στην τηλεόραση. Κι αγνοούν τα σοβαρά προβλήματα διαφθοράς
πολιτικών προσώπων ή τα προβλήματα με την C.I.A, τη μυστική κυβέρνηση, που κάνει αντισυνταγματικές
συμφωνίες κι οι πράκτορές της βάζουν το κράτος στο εμπόριο ναρκωτικών. Ας μην
ξεχνάμε πως ο Μπους πλήρωνε τον Νοριέγκα, όταν ήταν αρχηγός της C.I.A. Όλοι ξέρανε πως ο Νοριέγκα έκανε εμπόριο ναρκωτικών.
Το ήξερε κι ο Μπους, αλλά πίνανε τσάι παρέα σπίτι του. Τι είναι λοιπόν ο
πόλεμος κατά των ναρκωτικών; Είναι γελοίος! Ωστόσο βλέπουμε ατέλειωτες
επιτυχίες του στην τηλεόραση!
Κοινωνικά Προβλήματα
Δεν είμαι σίγουρος πως ο κόσμος είναι σε καλύτερη κατάσταση
από όταν πρωτοαπέκτησα συνείδηση αυτού του κόσμου. Το πληθυσμιακό πρόβλημα
εξακολουθεί να είναι τεράστιο. Και φέρει τα αίτια που προκαλούν την καταστροφή
της φύσης. Κανείς δε φαίνεται να κάνει κάτι γι’ αυτό στα σοβαρά. Ακόμα κι η
εκκλησία είναι αντίθετη. Οι καθολικοί κι ίσως κι οι μωαμεθανοί είναι αντίθετοι.
Έχουμε λοιπόν όλους αυτούς τους μονοθεϊστές, που πιστεύουν πως έχουν την
ευλογία του Θεού για να καταστρέψουν την γη. Φυσικά, έχουν και ολόκληρη θεωρία
πάνω σ’ αυτό: «Καταστρέψτε τον κόσμο και θα πάμε όλοι στον παράδεισο». Πάντως
αυτό πιστεύουν οι ισλαμιστές, αν σκοτώσεις μερικούς, οι άλλοι πάνε στον
παράδεισο! Εμένα μου λες! Φαίνεται πως έχουμε την τάση να δημιουργούμε χάος
ηθελημένα. Όπως λέει κι ο Μπάροουζ: από
απληστία και για τα λεφτά. Έτσι μπορεί να δημιουργήσουμε χάος και στον
Αμαζόνιο. Άκουσα τελευταία, πως ο επόμενος μεγάλος πόλεμος θα είναι για τα
παγόβουνα του Βόρειου Πόλου, γιατί όλα τα νερά της Αμερικής έχουν μολυνθεί, το
ίδιο και της Ευρώπης. Οπότε σύντομα θα πολεμάμε για τα αποθέματα νερού! Οι
Σαουδάραβες ήθελαν να μεταφέρουν μερικά παγόβουνα στη Σαουδική Αραβία σαν πηγή
νερού. Η μόνη διέξοδος, είναι οι άνθρωποι να κάμψουν την επιθετικότητά τους κι
αυτό τώρα δε μοιάζει πολύ πιθανό. Όποτε ίσως να χάσουμε τον πλανήτη μας τα
επόμενο 200 χρόνια. Και δεν θα γίνει από μια μεγάλη έκρηξη, αλλά από
κατάρρευση, όπως λέει κι ένας φίλος μου Θιβετιανός Λάμα.
Ποίηση
Ποιος είναι ο ρόλος της ποίησης μέσα σ’ όλα αυτά –ή
οποιασδήποτε δραστηριότητας, απ’ την τηλεόραση ως την ιατρική. Σκοπός μας είναι
ν’ απαλύνουμε τον ανθρώπινο πόνο. Ό,τι μπορούμε να κάνουμε, όσο ζούμε ή κι όταν
πεθάνουμε, για να βοηθήσουμε τους άλλους ν’ αντέξουν τον πόνο της ύπαρξης,
είναι το μόνο που αξίζει να κάνουμε και είναι καλό κίνητρο. Είναι η σωστή
πυξίδα προς τον αληθινό βορρά!
____________
Από την εκπομπή «ΣΤΑ ΜΟΝΟΠΑΤΙΑ ΤΗΣ ΣΚΈΨΗΣ»
ΕΤ1 © 1994
Μετάφραση Κατερίνα Μωραΐτη
